The cause of becoming a low-level deity or a noble deity is due to different actions towards renunciates.
English translation by Bhikkhu Sujato
“Mendicants, tonight, several glorious deities, lighting up the entire Jeta’s Grove, came to me, bowed, stood to one side, and said to me: ‘Sir, formerly when we were human beings, renunciates came to our homes. We politely rose for them, but we didn’t bow. And so, having not fulfilled our duty, full of remorse and regret, we were reborn in a lesser realm.’
Then several other deities came to me and said: ‘Sir, formerly when we were human beings, renunciates came to our homes. We politely rose for them and bowed, but we didn’t offer a seat. And so, having not fulfilled our duty, full of remorse and regret, we were reborn in a lesser realm.’
Then several other deities came to me and said: ‘Sir, formerly when we were human beings, renunciates came to our homes. We politely rose for them, bowed, and offered a seat, but we didn’t share as best we could. …’
‘… we didn’t sit nearby to listen to the teachings. …’
‘… we didn’t actively listen to the teachings. …’
‘… we didn’t memorize the teachings. …’
‘… we didn’t examine the meaning of teachings we’d memorized. …’
‘… having understood the meaning and the teaching, we didn’t practice accordingly. And so, having not fulfilled our duty, full of remorse and regret, we were reborn in a lesser realm.’
Then several other deities came to me and said: ‘Sir, formerly when we were human beings, renunciates came to our homes. We politely rose, bowed, and offered them a seat. We shared as best we could. We sat nearby to listen to the teachings, lent an ear, memorized them, and examined their meaning. Understanding the teaching and the meaning we practiced accordingly. And so, having fulfilled our duty, free of remorse and regret, we were reborn in a superior realm.’
Here, mendicants, are these roots of trees, and here are these empty huts. Practice absorption, mendicants! Don’t be negligent! Don’t regret it later, like those former deities.”
ภิกษุทั้งหลาย ก็ในราตรีนี้ เมื่อปฐมยามผ่านไปแล้ว เทวดาเป็นอันมากมีผิวพรรณงดงาม ทำวิหารเชตวันทั้งสิ้นให้สว่างไสว เข้ามาหาเราถึงที่อยู่ ไหว้เราแล้วยืนอยู่ในที่สมมควร ครั้นแล้วได้กล่าวกับเราว่า ภันเต บรรพชิตทั้งหลายเข้ามายังเรือนของข้าพระองค์ทั้งหลายเมื่อเป็นมนุษย์อยู่ในกาลก่อน ข้าพระองค์เหล่านั้น ลุกรับ แต่ไม่กราบไหว้ ข้าพระองค์เหล่านั้น มีการกระทำยังไม่บริบูรณ์ (อปริปุณฺณกมฺมนฺตา) มีความกินแหนงใจ มีความเดือดร้อนใจในภายหลัง จึงเกิดในหมู่เทวดาชั้นเลว.
ภิกษุทั้งหลาย เทวดาอีกพวกหนึ่งเป็นอันมาก เข้ามาหาเราแล้วได้กล่าวว่า ภันเต บรรพชิตทั้งหลายเข้ามายังเรือนของข้าพระองค์ทั้งหลายเมื่อเป็นมนุษย์อยู่ในกาลก่อน ข้าพระองค์เหล่านั้น ลุกรับ กราบไหว้ แต่ไม่ให้อาสนะ ข้าพระองค์เหล่านั้นมีการกระทำยังไม่บริบูรณ์ มีความกินแหนงใจ มีความเดือดร้อนใจในภายหลัง จึงเกิดในหมู่เทวดาชั้นเลว.
… ข้าพระองค์เหล่านั้น ลุกรับ กราบไหว้ และให้อาสนะ แต่ไม่แบ่งปันของให้ตามความสามารถ ตามกำลัง ข้าพระองค์เหล่านั้นมีการกระทำยังไม่บริบูรณ์ มีความกินแหนงใจ มีความเดือดร้อนใจในภายหลัง จึงเกิดในหมู่เทวดาชั้นเลว.
… ข้าพระองค์เหล่านั้น ลุกรับ กราบไหว้ ให้อาสนะ และแบ่งปันของให้ตามความสามารถ ตามกำลัง แต่ไม่เข้าไปนั่งใกล้เพื่อฟังธรรม ข้าพระองค์เหล่านั้นมีการกระทำยังไม่บริบูรณ์ มีความกินแหนงใจ มีความเดือดร้อนใจในภายหลัง จึงเกิดในหมู่เทวดาชั้นเลว.
… ข้าพระองค์เหล่านั้น ลุกรับ กราบไหว้ ให้อาสนะ แบ่งปันของให้ตามความสามารถ ตามกำลัง และเข้าไปนั่งใกล้เพื่อฟังธรรม แต่ไม่เงี่ยโสตลงฟังธรรม ข้าพระองค์เหล่านั้นมีการกระทำยังไม่บริบูรณ์ มีความกินแหนงใจ มีความเดือดร้อนใจในภายหลัง จึงเกิดในหมู่เทวดาชั้นเลว.
… ข้าพระองค์เหล่านั้น ลุกรับ กราบไหว้ ให้อาสนะ แบ่งปันของให้ตามความสามารถ ตามกำลัง เข้าไปนั่งใกล้เพื่อฟังธรรม และเงี่ยโสตลงฟังธรรม แต่ฟังแล้วไม่ทรงจำธรรมไว้ ข้าพระองค์เหล่านั้นมีการกระทำยังไม่บริบูรณ์ มีความกินแหนงใจ มีความเดือดร้อนใจในภายหลัง จึงเกิดในหมู่เทวดาชั้นเลว.
… ข้าพระองค์เหล่านั้น ลุกรับ กราบไหว้ ให้อาสนะ แบ่งปันของให้ตามความสามารถ ตามกำลัง เข้าไปนั่งใกล้เพื่อฟังธรรม เงี่ยโสตลงฟังธรรม และฟังแล้วทรงจำธรรมไว้ แต่ไม่พิจารณาเนื้อความแห่งธรรมที่ทรงจำไว้แล้ว ข้าพระองค์เหล่านั้นมีการกระทำยังไม่บริบูรณ์ มีความกินแหนงใจ มีความเดือดร้อนใจในภายหลัง จึงเกิดในหมู่เทวดาชั้นเลว.
… ข้าพระองค์เหล่านั้น ลุกรับ กราบไหว้ ให้อาสนะ แบ่งปันของให้ตามความสามารถ ตามกำลัง เข้าไปนั่งใกล้เพื่อฟังธรรม เงี่ยโสตลงฟังธรรม ฟังแล้วทรงจำธรรมไว้ และพิจารณาเนื้อความแห่งธรรมที่ทรงจำไว้แล้ว แต่ไม่รู้ทั่วถึงอรรถ ไม่รู้ทั่วถึงธรรม แล้วปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรม ข้าพระองค์เหล่านั้นมีการกระทำยังไม่บริบูรณ์ มีความกินแหนงใจ มีความเดือดร้อนใจในภายหลัง จึงเกิดในหมู่เทวดาชั้นเลว.
ภิกษุทั้งหลาย เทวดาอีกพวกหนึ่งเป็นอันมาก เข้ามาหาเราแล้วได้กล่าวว่า ภันเต บรรพชิตทั้งหลายเข้ามายังเรือนของข้าพระองค์ทั้งหลายเมื่อยังเป็นมนุษย์อยู่ในกาลก่อน ข้าพระองค์เหล่านั้นลุกรับ กราบไหว้ ให้อาสนะ แบ่งปันสิ่งของให้ตามความสามารถ ตามกำลัง เข้าไปนั่งใกล้เพื่อฟังธรรม เงี่ยโสตลงฟังธรรม ฟังแล้วทรงจำธรรมไว้ พิจารณาเนื้อความแห่งธรรมที่ทรงจำไว้แล้ว และรู้ทั่วถึงอรรถ รู้ทั่วถึงธรรม แล้วปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรม ข้าพระองค์เหล่านั้นมีการกระทำที่บริบูรณ์ ไม่มีความกินแหนงใจ ไม่มีความเดือดร้อนใจในภายหลัง จึงเกิดในหมู่เทวดาชั้นประณีต.
ภิกษุทั้งหลาย นั่นโคนไม้ นั่นเรือนว่าง พวกเธอทั้งหลายจงเพียรเผากิเลส อย่าได้ประมาท อย่าได้เป็นผู้ที่ต้องมีความเดือดร้อนใจในภายหลัง เหมือนเทวดาพวกแรกๆ เหล่านั้น.
-บาลี สตฺตก. อํ. 23/403/223.
https://84000.org/tipitaka/pali/?23//403,
https://etipitaka.com/read/pali/23/403
