ผลที่เกิดขึ้นเมื่อพระราชามีธรรมะ กับเมื่อพระราชาไม่มีธรรมะ
ภิกษุทั้งหลาย สมัยใด พระราชาเป็นผู้ไม่ตั้งอยู่ในธรรม สมัยนั้น แม้ข้าราชการทั้งหลาย ก็เป็นผู้ไม่ตั้งอยู่ในธรรม เมื่อข้าราชการทั้งหลายไม่ตั้งอยู่ในธรรม สมัยนั้น แม้พราหมณ์และคหบดีทั้งหลาย ก็เป็นผู้ไม่ตั้งอยู่ในธรรม เมื่อพราหมณ์และคหบดีทั้งหลายไม่ตั้งอยู่ในธรรม สมัยนั้น แม้ชาวนิคมและชาวชนบททั้งหลาย ก็เป็นผู้ไม่ตั้งอยู่ในธรรม เมื่อชาวนิคมและชาวชนบททั้งหลายไม่ตั้งอยู่ในธรรม พระจันทร์และพระอาทิตย์ย่อมหมุนเวียนไปไม่สม่ำเสมอ เมื่อพระจันทร์และพระอาทิตย์หมุนเวียนไปไม่สม่ำเสมอ หมู่ดาวนักษัตรทั้งหลายก็ย่อมหมุนเวียนไปไม่สม่ำเสมอ เมื่อหมู่ดาวนักษัตรทั้งหลายหมุนเวียนไปไม่สม่ำเสมอ กลางคืนและกลางวันก็หมุนเวียนไปไม่สม่ำเสมอ เมื่อกลางคืนและกลางวันหมุนเวียนไปไม่สม่ำเสมอ เดือนและปักษ์ก็หมุนเวียนไปไม่สม่ำเสมอ เมื่อเดือนและปักษ์หมุนเวียนไปไม่สม่ำเสมอ ฤดูและปีก็ย่อมหมุนเวียนไปไม่สม่ำเสมอ เมื่อฤดูและปีหมุนเวียนไปไม่สม่ำเสมอ ลมทั้งหลายย่อมพัดไปไม่สม่ำเสมอ เมื่อลมทั้งหลายพัดไปไม่สม่ำเสมอ ระบบทิศทางลมอันถูกต้องก็แปรปรวน เมื่อระบบทิศทางลมอันถูกต้องแปรปรวน เทวดาย่อมระส่ำระสาย เมื่อเทวดาระส่ำระสาย ฝนย่อมไม่ตกต้องตามฤดูกาล เมื่อฝนไม่ตกต้องตามฤดูกาล ข้าวกล้า1ทั้งหลายก็แก่และสุกไม่เสมอกัน ภิกษุทั้งหลาย มนุษย์ผู้บริโภคข้าวกล้าที่แก่และสุกไม่เสมอกัน ย่อมเป็นผู้มีอายุสั้น มีผิวพรรณทราม มีกำลังน้อย และมีโรคมาก.
ภิกษุทั้งหลาย สมัยใด พระราชาเป็นผู้ตั้งอยู่ในธรรม สมัยนั้น แม้ข้าราชการทั้งหลายก็ย่อมเป็นผู้ตั้งอยู่ในธรรม เมื่อข้าราชการทั้งหลายตั้งอยู่ในธรรม สมัยนั้น แม้พราหมณ์และคหบดีทั้งหลายก็เป็นผู้ตั้งอยู่ในธรรม เมื่อพราหมณ์และคหบดีทั้งหลายตั้งอยู่ในธรรม สมัยนั้น แม้ชาวนิคมและชาวชนบททั้งหลาย ก็ย่อมเป็นผู้ตั้งอยู่ในธรรม เมื่อชาวนิคมและชาวชนบททั้งหลายเป็นผู้ตั้งอยู่ในธรรม พระจันทร์และพระอาทิตย์ก็ย่อมหมุนเวียนสม่ำเสมอ เมื่อพระจันทร์และพระอาทิตย์หมุนเวียนสม่ำเสมอ หมู่ดาวนักษัตรทั้งหลายก็ย่อมหมุนเวียนสม่ำเสมอ เมื่อหมู่ดาวนักษัตรทั้งหลายหมุนเวียนสม่ำเสมอ กลางคืนและกลางวันก็ย่อมหมุนเวียนไปอย่างสม่ำเสมอ เมื่อกลางคืนและกลางวันหมุนเวียนไปอย่างสม่ำเสมอ เดือนและปักษ์ก็ย่อมหมุนเวียนไปอย่างสม่ำเสมอ เมื่อเดือนและปักษ์หมุนเวียนไปอย่างสม่ำเสมอ ฤดูและปีก็ย่อมหมุนเวียนไปอย่างสม่ำเสมอ เมื่อฤดูและปีหมุนเวียนไปอย่างสม่ำเสมอ ลมทั้งหลายย่อมพัดไปอย่างสม่ำเสมอ เมื่อลมทั้งหลายพัดไปอย่างสม่ำเสมอ ระบบแห่งทิศทางลมก็เป็นไปอย่างถูกต้อง เมื่อระบบแห่งทิศทางลมเป็นไปอย่างถูกต้อง เทวดาย่อมไม่ระส่ำระสาย เมื่อเทวดาไม่ระส่ำระสาย ฝนย่อมตกต้องตามฤดูกาล เมื่อฝนตกต้องตามฤดูกาล ข้าวกล้าทั้งหลายก็แก่และสุกเสมอกัน ภิกษุทั้งหลาย มนุษย์ผู้บริโภคข้าวกล้าที่แก่และสุกเสมอกัน ย่อมมีอายุยืน มีผิวพรรณงาม มีกำลังมาก และมีโรคน้อย.
เมื่อฝูงโคว่ายข้ามน้ำไปอยู่ ถ้าโคจ่าฝูงว่ายคดเคี้ยว
โคทั้งหลายก็ย่อมว่ายคดเคี้ยวตามไปด้วย เพราะผู้นำพาไปคดเคี้ยว
ในหมู่มนุษย์ก็เหมือนกัน ผู้ใดได้รับสมมติให้เป็นผู้นำ
ถ้าผู้นั้นประพฤติไม่เป็นธรรม ประชาชนที่เหลือ
ก็ย่อมประพฤติไม่เป็นธรรม ตามไปด้วยเหมือนกัน
ชาวเมืองทั้งหมดย่อมได้ประสบกับความทุกข์
ถ้าพระราชาเป็นผู้ไม่ตั้งอยู่ในธรรม
เมื่อฝูงโคว่ายข้ามน้ำไปอยู่ ถ้าโคจ่าฝูงว่ายไปตรง
โคทั้งหลายก็ย่อมว่ายไปตรงตามไปด้วย เพราะผู้นำพาไปตรง
ในหมู่มนุษย์ก็เหมือนกัน ผู้ใดได้รับสมมติให้เป็นผู้นำ
ถ้าผู้นั้นประพฤติธรรม ประชาชนที่เหลือ
ก็ย่อมประพฤติธรรม ตามไปด้วยเหมือนกัน
ชาวเมืองทั้งหมดย่อมได้ประสบกับความสุข
ถ้าพระราชาเป็นผู้ตั้งอยู่ในธรรม.
-บาลี จตุกฺก. อํ 21/97/70.
https://84000.org/tipitaka/pali/?21//97,
https://etipitaka.com/read/pali/21/97
1 ศัพท์บาลี สสฺส หมายถึง ข้าวกล้า หรือ ข้าว หรือ พืช ก็ได้
English translation by Bhikkhu Sujato
“At a time when kings are unprincipled, royal officials become unprincipled. When royal officials are unprincipled, brahmins and householders become unprincipled. When brahmins and householders are unprincipled, the people of town and country become unprincipled. When the people of town and country are unprincipled, the courses of the moon and sun become erratic. … the courses of the stars and constellations … the days and nights … the months and fortnights … the seasons and years become erratic. … the blowing of the winds becomes erratic and chaotic. … the deities are angered. … the heavens don’t provide enough rain. … the crops ripen erratically. When people eat crops that have ripened erratically, they become short-lived, ugly, weak, and sickly.
At a time when kings are principled, royal officials become principled. … brahmins and householders … people of town and country become principled. When the people of town and country are principled, the courses of the sun and moon become regular. … the stars and constellations … the days and nights … the months and fortnights … the seasons and years become regular. … the blowing of the winds becomes regular and orderly. … the deities are not angered … … the heavens provide plenty of rain. When the heavens provide plenty of rain, the crops ripen well. When people eat crops that have ripened well, they become long-lived, beautiful, strong, and healthy.
When cattle ford a river,if the bull goes off course,they all go off course,because their leader is off course.
So it is for humans:when the one agreed on as chiefbehaves badly,what do you expect the rest to do?The whole country sleeps badly,when the king is unprincipled.
When cattle ford a river,if the bull goes straight,they all go straight,because their leader is straight.
So it is for humans:when the one agreed on as chiefdoes the right thing,what do you expect the rest to do?The whole country sleeps at ease,when the king is just.”
