Who did Sakka pay respect to?
English translation by Bhikkhu Sujato
At Sāvatthī.
“Once upon a time, mendicants, Sakka, lord of gods, addressed his charioteer Mātali, ‘My dear Mātali, harness the chariot with its team of a thousand thoroughbreds. We will go to a park and see the scenery.’
‘Yes, lord,’ replied Mātali. He harnessed the chariot and informed Sakka, ‘Good sir, the chariot with its team of a thousand thoroughbreds has been harnessed. Please go at your convenience.’
Then Sakka descended from the Palace of Victory, raised his joined palms, and revered the different quarters.
So Mātali the charioteer addressed Sakka in verse:
‘Those proficient in the three Vedas worship you,
as do all the aristocrats on earth,
the Four Great Kings,
and the glorious Thirty.
So what’s the name of the spiritth
at you worship, Sakka?’
‘Those proficient in the three Vedas worship me,
as do all the aristocrats on earth,
the Four Great Kings,
and the glorious Thirty.
But I revere those accomplished in ethics,
who have long trained in immersion,
who have rightly gone forth
committed to the spiritual life.
I also worship those householders,
the ethical lay followers
who make merit, Mātali,
supporting a partner in a principled manner.’
‘Those who you worship
seem to be the best in the world, Sakka.
I too will worship
those who you worship, Sakka.’
After saying this, Maghavā the chief,
king of gods, Sujā’s husband,
having worshipped the quarters
climbed into his chariot.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
At Savatthī. There the Blessed One said this: “Bhikkhus, once in the past Sakka, lord of the devas, addressed his charioteer Matali thus: ‘Harness the chariot with its team of a thousand thoroughbreds, friend Matali. Let us go to the park grounds to see the beautiful scenery.’—‘Yes, your lordship,’ Matali the charioteer replied. Then he harnessed the chariot with its team of a thousand thoroughbreds and announced to Sakka, lord of the devas: ‘The chariot has been harnessed, dear sir. You may come at your own convenience.’
“Then, bhikkhus, Sakka, lord of the devas, descending from the Vejayanta Palace, raised his joined hands in reverential salutation, and worshipped the different quarters. Then Matali the charioteer addressed Sakka in verse:
“‘These all humbly worship you—
Those versed in the Triple Veda,
All the khattiyas reigning on earth,
The Four Great Kings and the glorious Thirty—
So who, O Sakka, is that spirit
To whom you bow in worship?’
Sakka:
“‘These all humbly worship me—
Those versed in the Triple Veda,
All the khattiyas reigning on earth,
The Four Great Kings and the glorious Thirty—
But I worship those endowed with virtue,
Those long trained in concentration,
Those who have properly gone forth
With the holy life their destination.
“‘I worship as well, O Matali,
Those householders making merit,
The lay followers possessed of virtue
Who righteously maintain a wife.’
Matali:
“‘Those whom you worship, my lord Sakka,
Are indeed the best in the world.
I too will worship them—
Those whom you worship, Vasava.’
The Blessed One:
“Having given this explanation,
Having worshipped the different quarters,
The deva-king Maghava, Suja’s husband,
The chief, climbed into his chariot.”
ภิกษุทั้งหลาย เรื่องเคยมีมาแล้ว ท้าวสักกะจอมเทพ ตรัสกะมาตลีสังคาหกเทพบุตรว่า สหายมาตลี ท่านจงจัดเตรียมรถม้าอาชาไนย ซึ่งเทียมด้วยม้าพันตัว เราจะไปยังพื้นที่อุทยานเพื่อชมภูมิภาคอันงดงาม.
ภิกษุทั้งหลาย มาตลีสังคาหกเทพบุตร ทูลรับดำรัสท้าวสักกะจอมเทพว่า ขอความเจริญจงมีแด่พระองค์ ดังนี้แล้ว จัดเตรียมรถม้าอาชาไนยซึ่งเทียมด้วยม้าพันตัวเสร็จแล้ว ได้ทูลท้าวสักกะจอมเทพว่า ข้าแต่พระองค์ผู้นิรทุกข์ รถม้าอาชาไนยซึ่งเทียมด้วยม้าพันตัวสำหรับพระองค์ จัดเตรียมไว้เสร็จแล้ว ขอพระองค์ทรงทราบกาลอันควรในบัดนี้เถิด.
ภิกษุทั้งหลาย ครั้งนั้น ได้ทราบว่า ท้าวสักกะจอมเทพขณะเสด็จลงจากเวชยันตปราสาท ทรงประนมอัญชลีนมัสการทิศเป็นอันมาก.
ภิกษุทั้งหลาย ครั้งนั้น มาตลีสังคาหกเทพบุตร ได้ทูลถามท้าวสักกะจอมเทพด้วยคาถาว่า
พราหมณ์ทั้งหลายผู้บรรลุไตรวิชชา กษัตริย์ทั้งหลาย ณ ภูมิภาคทั้งหมด ท้าวมหาราชทั้ง ๔ และทวยเทพชาวไตรทศ (ดาวดึงส์) ผู้มียศ ย่อมนอบน้อมพระองค์ ข้าแต่ท้าวสักกะ เมื่อเป็นเช่นนั้นพระองค์ทรงนอบน้อมท่านผู้ควรบูชาคนใด ท่านผู้ควรบูชาคนนั้นชื่ออะไรเล่า.
ท้าวสักกะตอบว่า พราหมณ์ทั้งหลายผู้บรรลุไตรวิชชา กษัตริย์ทั้งหลาย ณ ภูมิภาคทั้งหมด ท้าวมหาราชทั้ง ๔ และทวยเทพชาวไตรทศ (ดาวดึงส์) ผู้มียศ นอบน้อมซึ่งเรา1 แต่เราย่อมไหว้ผู้สมบูรณ์ด้วยศีล มีจิตตั้งมั่นตลอดกาลนาน ผู้บวชแล้วโดยชอบ มีพรหมจรรย์เป็นเบื้องหน้า คฤหัสถ์เหล่าใดเป็นผู้ทำบุญ มีศีล เป็นอุบาสกเลี้ยงดูภรรยาโดยชอบธรรม มาตลี เรานอบน้อมคฤหัสถ์เหล่านั้น.
มาตลีสังคาหกเทพบุตรกล่าวว่า ข้าแต่ท้าวสักกะ ได้ยินว่า พระองค์ทรงนอบน้อมบุคคลเหล่าใด บุคคลเหล่านั้นเป็นผู้ประเสริฐที่สุดในโลกเทียว ข้าแต่ท้าววาสวะ พระองค์ทรงนอบน้อมบุคคลเหล่าใด ถึงข้าพระองค์ก็ขอนอบน้อมบุคคลเหล่านั้น.
ท้าวมฆวาสุชัมบดีเทวราชผู้เป็นประมุขของเทวดาทั้งหลาย ครั้นตรัสดังนี้แล้ว ทรงน้อมนมัสการทิศเป็นอันมาก แล้วเสด็จขึ้นรถ.
-บาลี สคาถ. สํ. 15/344/928.
https://84000.org/tipitaka/pali/?15//344
https://etipitaka.com/read/pali/15/344
1 แปลตามพระไตรปิฎกฉบับมอญ
