สิ่งที่อาศัย เพื่อละอกุศล เจริญกุศล
ครั้งนั้น ท่านพระสารีบุตรหลีกออกเร้นอยู่ในที่ลับ เกิดความปริวิตกแห่งใจอย่างนี้ว่า ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยอะไรอยู่หนอ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ลำดับนั้น ท่านพระสารีบุตรมีความคิดอย่างนี้ว่า ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยพระศาสดาอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยธรรมอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยสงฆ์อยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยสิกขาอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยสมาธิอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยความไม่ประมาทอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยปฏิสันถารอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้.
ต่อมาท่านพระสารีบุตรมีความคิดอย่างนี้อีกว่า ธรรมเหล่านี้ของเราบริสุทธิ์ผุดผ่อง ทางที่ดี เราควรไปกราบทูลธรรมเหล่านี้แด่พระผู้มีพระภาค ด้วยอาการอย่างนี้ ธรรมเหล่านี้ของเราก็จักบริสุทธิ์ และจักนับว่าบริสุทธิ์ยิ่งขึ้น เปรียบเหมือนบุคคลได้ทองคำอันบริสุทธิ์ผุดผ่อง เขาจึงมีความคิดอย่างนี้ว่า ทองคำแท่งของเรานี้บริสุทธิ์ผุดผ่อง ทางที่ดี เราควรจะนำเอาทองคำแท่งนี้ไปแสดงแก่นายช่างทอง โดยวิธีนี้ ทองคำแท่งของเรานี้ ไปถึงมือนายช่างทองแล้ว ก็จักบริสุทธิ์และจักนับว่าบริสุทธิ์ยิ่งขึ้น ด้วยอาการอย่างนี้ ก็ฉันนั้นเหมือนกัน ธรรมเหล่านี้ของเราบริสุทธิ์ผุดผ่อง ทางที่ดี เราควรไปกราบทูลธรรมเหล่านี้แด่พระผู้มีพระภาค ด้วยอาการอย่างนี้ ธรรมเหล่านี้ของเราก็จักบริสุทธิ์ และจักนับว่าบริสุทธิ์ยิ่งขึ้น.
ลำดับนั้นเป็นเวลาเย็น ท่านพระสารีบุตรออกจากที่เร้น เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ ถวายอภิวาทแล้วนั่ง ณ ที่สมควร ครั้นแล้ว ได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคว่า ภันเต ข้าพระองค์นี้หลีกออกเร้นอยู่ในที่ลับ เกิดความปริวิตกแห่งใจอย่างนี้ว่า ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยอะไรอยู่หนอ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ลำดับนั้น ข้าพระองค์มีความคิดอย่างนี้ว่า ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยพระศาสดาอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยธรรมอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยสงฆ์อยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยสิกขาอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยสมาธิอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยความไม่ประมาทอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยปฏิสันถารอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้.
ภันเต ข้าพระองค์มีความคิดอย่างนี้อีกว่า ธรรมเหล่านี้ของเราบริสุทธิ์ผุดผ่อง ทางที่ดี เราควรไปกราบทูลธรรมเหล่านี้แด่พระผู้มีพระภาค ด้วยอาการอย่างนี้ ธรรมเหล่านี้ของเราก็จักบริสุทธิ์ และจักนับว่าบริสุทธิ์ยิ่งขึ้น เปรียบเหมือนบุคคลได้ทองคำอันบริสุทธิ์ผุดผ่อง เขาจึงมีความคิดอย่างนี้ว่า ทองคำแท่งของเรานี้บริสุทธิ์ผุดผ่อง ทางที่ดี เราควรจะนำเอาทองคำแท่งนี้ไปแสดงแก่นายช่างทอง โดยวิธีนี้ ทองคำแท่งของเรานี้ ไปถึงมือนายช่างทองแล้ว ก็จักบริสุทธิ์และจักนับว่าบริสุทธิ์ยิ่งขึ้น ด้วยอาการอย่างนี้ ก็ฉันนั้นเหมือนกัน ธรรมเหล่านี้ของเราบริสุทธิ์ผุดผ่อง ทางที่ดี เราควรไปกราบทูลธรรมเหล่านี้แด่พระผู้มีพระภาค ด้วยอาการอย่างนี้ ธรรมเหล่านี้ของเราก็จักบริสุทธิ์ และจักนับว่าบริสุทธิ์ยิ่งขึ้น.
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า สาธุ สาธุ สารีบุตร ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยพระศาสดาอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยธรรมอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยสงฆ์อยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยสิกขาอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยสมาธิอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยความไม่ประมาทอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้ ภิกษุสักการะ เคารพ อาศัยปฏิสันถารอยู่ จึงจะละอกุศล เจริญกุศลได้.
เมื่อพระผู้มีพระภาคตรัสอย่างนี้แล้ว ท่านพระสารีบุตรได้กราบทูลว่า ภันเต เนื้อความแห่งพระดำรัสที่พระผู้มีพระภาคตรัสแล้วโดยย่อนี้ ข้าพระองค์รู้ทั่วถึงโดยพิสดารอย่างนี้ว่า ภันเต ข้อที่ภิกษุผู้ไม่มีความเคารพในพระศาสดา จักมีความเคารพในธรรม ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ชื่อว่าไม่มีความเคารพในธรรมด้วย.
ภันเต ข้อที่ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม จักมีความเคารพในสงฆ์ ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ชื่อว่าไม่มีความเคารพในสงฆ์ด้วย.
ภันเต ข้อที่ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ จักมีความเคารพในสิกขา ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ชื่อว่าไม่มีความเคารพในสิกขาด้วย.
ภันเต ข้อที่ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา จักมีความเคารพในสมาธิ ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา ชื่อว่าไม่มีความเคารพในสมาธิด้วย.
ภันเต ข้อที่ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา ไม่มีความเคารพในสมาธิ จักเคารพในความไม่ประมาท ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา ไม่มีความเคารพในสมาธิ ชื่อว่าไม่มีความเคารพในความไม่ประมาทด้วย.
ภันเต ข้อที่ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา ไม่มีความเคารพในสมาธิ ไม่มีความเคารพในความไม่ประมาท จักมีความเคารพในปฏิสันถาร ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา ไม่มีความเคารพในสมาธิ ไม่มีความเคารพในความไม่ประมาท ชื่อว่าไม่มีความเคารพในปฏิสันถารด้วย.
ภันเต ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา จักไม่มีความเคารพในธรรม ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา ชื่อว่ามีความเคารพในธรรมด้วย.
ภันเต ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม จักไม่มีความเคารพในสงฆ์ ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม ชื่อว่ามีความเคารพในสงฆ์ด้วย.
ภันเต ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ จักไม่มีความเคารพในสิกขา ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ ชื่อว่ามีความเคารพในสิกขาด้วย.
ภันเต ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา จักไม่มีความเคารพในสมาธิ ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา ชื่อว่าเคารพในสมาธิด้วย.
ภันเต ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา มีความเคารพในสมาธิ จักไม่มีความเคารพในความไม่ประมาท ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา มีความเคารพในสมาธิ ชื่อว่ามีความเคารพในความไม่ประมาทด้วย.
ภันเต ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา มีความเคารพในสมาธิ มีความเคารพในความไม่ประมาท จักไม่มีความเคารพในปฏิสันถาร ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา มีความเคารพในสมาธิ มีความเคารพในความไม่ประมาท ชื่อว่ามีความเคารพในปฏิสันถารด้วย.
ภันเต เนื้อความแห่งพระดำรัสที่พระผู้มีพระภาคตรัสแล้วโดยย่อนี้ ข้าพระองค์รู้ทั่วถึงโดยพิสดารอย่างนี้.
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า สาธุ สาธุ สารีบุตร เนื้อความแห่งคำที่เรากล่าวแล้วโดยย่อนี้ เธอรู้ทั่วถึงโดยพิสดารอย่างนี้ ถูกต้องแล้ว สารีบุตร ข้อที่ภิกษุผู้ไม่มีความเคารพในพระศาสดา จักมีความเคารพในธรรม ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ชื่อว่าไม่มีความเคารพในธรรมด้วย.
สารีบุตร ข้อที่ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม จักมีความเคารพในสงฆ์ ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ชื่อว่าไม่มีความเคารพในสงฆ์ด้วย.
สารีบุตร ข้อที่ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ จักมีความเคารพในสิกขา ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ชื่อว่าไม่มีความเคารพในสิกขาด้วย.
สารีบุตร ข้อที่ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา จักมีความเคารพในสมาธิ ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา ชื่อว่าไม่มีความเคารพในสมาธิด้วย.
สารีบุตร ข้อที่ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา ไม่มีความเคารพในสมาธิ จักเคารพในความไม่ประมาท ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา ไม่มีความเคารพในสมาธิ ชื่อว่าไม่มีความเคารพในความไม่ประมาทด้วย.
สารีบุตร ข้อที่ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา ไม่มีความเคารพในสมาธิ ไม่มีความเคารพในความไม่ประมาท จักมีความเคารพในปฏิสันถาร ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุไม่มีความเคารพในพระศาสดา ไม่มีความเคารพในธรรม ไม่มีความเคารพในสงฆ์ ไม่มีความเคารพในสิกขา ไม่มีความเคารพในสมาธิ ไม่มีความเคารพในความไม่ประมาท ชื่อว่าไม่มีความเคารพในปฏิสันถารด้วย.
สารีบุตร ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา จักไม่มีความเคารพในธรรม ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา ชื่อว่ามีความเคารพในธรรมด้วย.
สารีบุตร ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม จักไม่มีความเคารพในสงฆ์ ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม ชื่อว่ามีความเคารพในสงฆ์ด้วย.
สารีบุตร ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ จักไม่มีความเคารพในสิกขา ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ ชื่อว่ามีความเคารพในสิกขาด้วย.
สารีบุตร ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา จักไม่มีความเคารพในสมาธิ ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา ชื่อว่าเคารพในสมาธิด้วย.
สารีบุตร ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา มีความเคารพในสมาธิ จักไม่มีความเคารพในความไม่ประมาท ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา มีความเคารพในสมาธิ ชื่อว่ามีความเคารพในความไม่ประมาทด้วย.
สารีบุตร ข้อที่ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา มีความเคารพในสมาธิ มีความเคารพในความไม่ประมาท จักไม่มีความเคารพในปฏิสันถาร ข้อนี้ไม่เป็นฐานะที่จะมีได้ ภิกษุมีความเคารพในพระศาสดา มีความเคารพในธรรม มีความเคารพในสงฆ์ มีความเคารพในสิกขา มีความเคารพในสมาธิ มีความเคารพในความไม่ประมาท ชื่อว่ามีความเคารพในปฏิสันถารด้วย.
สารีบุตร เนื้อความแห่งคำที่เรากล่าวแล้วโดยย่อนี้ เธอพึงเห็นโดยพิสดารอย่างนี้แล.
-บาลี สตฺตก. อํ. 23/121/67.
https://84000.org/tipitaka/pali/?22//95,
https://etipitaka.com/read/pali/23/121
English translation by Bhikkhu Sujato
Then as Venerable Sāriputta was in private retreat this thought came to his mind, “What should a mendicant honor and respect and rely on, to give up the unskillful and develop the skillful?”
Then he thought, “A mendicant should honor and respect and rely on the Teacher … the teaching … the Saṅgha … the training … immersion … diligence … A mendicant should honor and respect and rely on hospitality, to give up the unskillful and develop the skillful.”
Then he thought, “These qualities are pure and bright in me. Why don’t I go and tell them to the Buddha? Then these qualities will not only be purified in me, but will be better known as purified. Suppose a man were to acquire a gold coin, pure and bright. They’d think, ‘My gold coin is pure and bright. Why don’t I take it to show the smiths? Then it will not only be purified, but will be better known as purified.’ In the same way, these qualities are pure and bright in me. Why don’t I go and tell them to the Buddha? Then these qualities will not only be purified in me, but will be better known as purified.”
Then in the late afternoon, Sāriputta came out of retreat and went to the Buddha. He bowed, sat down to one side, and told the Buddha of his thoughts while on retreat.
“Good, good, Sāriputta! A mendicant should honor and respect and rely on the Teacher, to give up the unskillful and develop the skillful. A mendicant should honor and respect and rely on the teaching … the Saṅgha … the training … immersion … diligence … A mendicant should honor and respect and rely on hospitality, to give up the unskillful and develop the skillful.”
When he said this, Venerable Sāriputta said to the Buddha:
“Sir, this is how I understand the detailed meaning of the Buddha’s brief statement. It’s quite impossible for a mendicant who doesn’t respect the Teacher to respect the teaching. A mendicant who disrespects the Teacher disrespects the teaching.
It’s quite impossible for a mendicant who doesn’t respect the Teacher and the teaching to respect the Saṅgha. A mendicant who disrespects the Teacher and the teaching disrespects the Saṅgha.
It’s quite impossible for a mendicant who doesn’t respect the Teacher, the teaching, and the Saṅgha to respect the training. A mendicant who disrespects the Teacher, the teaching, and the Saṅgha disrespects the training.
It’s quite impossible for a mendicant who doesn’t respect the Teacher, the teaching, the Saṅgha, and the training to respect immersion. A mendicant who disrespects the Teacher, the teaching, the Saṅgha, and the training disrespects immersion.
It’s quite impossible for a mendicant who doesn’t respect the Teacher, the teaching, the Saṅgha, the training, and immersion to respect diligence. A mendicant who disrespects the Teacher, the teaching, the Saṅgha, the training, and immersion disrespects diligence.
It’s quite impossible for a mendicant who doesn’t respect the Teacher, the teaching, the Saṅgha, the training, immersion, and diligence to respect hospitality. A mendicant who disrespects the Teacher, the teaching, the Saṅgha, the training, immersion, and diligence disrespects hospitality.
It’s quite impossible for a mendicant who does respect the Teacher to disrespect the teaching. …
A mendicant who respects the Teacher, the teaching, the Saṅgha, the training, immersion, and diligence respects hospitality.
It’s quite possible for a mendicant who respects the Teacher to respect teaching. …
A mendicant who respects the Teacher, the teaching, the Saṅgha, the training, immersion, and diligence respects hospitality.
That’s how I understand the detailed meaning of the Buddha’s brief statement.”
“Good, good, Sāriputta! It’s good that you understand the detailed meaning of what I’ve said in brief like this.
It’s quite impossible for a mendicant who doesn’t respect the Teacher to respect the teaching. …
A mendicant who disrespects the Teacher, the teaching, the Saṅgha, the training, immersion, and diligence disrespects hospitality.
It’s quite impossible for a mendicant who does respect the Teacher to disrespect the teaching. …
A mendicant who respects the Teacher, the teaching, the Saṅgha, the training, immersion, and diligence respects hospitality.
It’s quite possible for a mendicant who does respect the Teacher to respect the teaching. …
A mendicant who respects the Teacher, the teaching, the Saṅgha, the training, immersion, and diligence respects hospitality.
This is how to understand the detailed meaning of what I said in brief.”
