คำพูดที่กลายเป็นถ้อยคำชั่ว หรือเป็นถ้อยคำดี
ภิกษุทั้งหลาย ถ้อยคำของบุคคล ๕ จำพวก ย่อมเป็นถ้อยคำชั่ว เมื่อเทียบบุคคลกับบุคคล ถ้อยคำของบุคคล ๕ จำพวกอะไรบ้าง คือ
๑) ถ้อยคำปรารภศรัทธา เป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ไม่มีศรัทธา
๒) ถ้อยคำปรารภศีล เป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ทุศีล
๓) ถ้อยคำปรารภความเป็นพหูสูต เป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ได้ฟังน้อย
๔) ถ้อยคำปรารภจาคะ เป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ตระหนี่
๕) ถ้อยคำปรารภปัญญา เป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ทรามปัญญา
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุอะไร ถ้อยคำปรารภศรัทธาจึงเป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ไม่มีศรัทธา เพราะผู้ไม่มีศรัทธา เมื่อพูดเรื่องศรัทธา ย่อมขัดเคือง โกรธ พยาบาท กระด้างกระเดื่อง แสดงความโกรธเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะผู้ไม่มีศรัทธานั้น ย่อมไม่เห็นศรัทธาสัมปทาในตน และย่อมไม่ได้ปีติและปราโมทย์ที่มีศรัทธาสัมปทานั้นเป็นเหตุ ฉะนั้น ถ้อยคำปรารภศรัทธาจึงเป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ไม่มีศรัทธา.
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุอะไร ถ้อยคำปรารภศีลจึงเป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ทุศีล เพราะผู้ทุศีล เมื่อพูดเรื่องศีล ย่อมขัดเคือง โกรธ พยาบาท กระด้างกระเดื่อง แสดงความโกรธเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะผู้ทุศีลนั้น ย่อมไม่เห็นศีลสัมปทาในตน และย่อมไม่ได้ปีติและปราโมทย์ที่มีศีลสัมปทานั้นเป็นเหตุ ฉะนั้น ถ้อยคำปรารภศีลจึงเป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ทุศีล.
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุอะไร ถ้อยคำปรารภความเป็นพหูสูตจึงเป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ได้ฟังน้อย เพราะผู้ได้ฟังน้อย เมื่อพูดเรื่องความเป็นพหูสูต ย่อมขัดเคือง โกรธ พยาบาท กระด้างกระเดื่อง แสดงความโกรธเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะผู้ได้ฟังน้อยนั้น ย่อมไม่เห็นสุตสัมปทาในตน และย่อมไม่ได้ปีติและปราโมทย์ที่มีสุตสัมปทาเป็นเหตุ ฉะนั้น ถ้อยคำปรารภความเป็นพหูสูตจึงเป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ได้ฟังน้อย.
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุอะไร ถ้อยคำปรารภจาคะจึงเป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ตระหนี่ เพราะผู้ตระหนี่ เมื่อพูดเรื่องจาคะ ย่อมขัดเคือง โกรธ พยาบาท กระด้างกระเดื่อง แสดงความโกรธเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะผู้ตระหนี่นั้นย่อมไม่เห็นจาคสัมปทาในตน และย่อมไม่ได้ปีติและปราโมทย์ที่มีจาคสัมปทานั้นเป็นเหตุ ฉะนั้น ถ้อยคำปรารภจาคะ จึงเป็นถ้อยคำชั่วของผู้ตระหนี่.
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุอะไร ถ้อยคำปรารภปัญญาจึงเป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ทรามปัญญา เพราะผู้ทรามปัญญา เมื่อพูดเรื่องปัญญา ย่อมขัดเคือง โกรธ พยาบาท กระด้างกระเดื่อง แสดงความโกรธเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะผู้ทรามปัญญานั้นย่อมไม่เห็นปัญญาสัมปทาในตน และย่อมไม่ได้ปีติและปราโมทย์ที่มีปัญญาสัมปทานั้นเป็นเหตุ ฉะนั้น ถ้อยคำปรารภปัญญาจึงเป็นถ้อยคำชั่วแก่ผู้ทรามปัญญา.
ภิกษุทั้งหลาย ถ้อยคำของบุคคล ๕ จำพวกเหล่านี้แล ย่อมเป็นถ้อยคำชั่ว เมื่อเทียบบุคคลกับบุคคล.
ภิกษุทั้งหลาย ถ้อยคำของบุคคล ๕ จำพวก ย่อมเป็นถ้อยคำดี เมื่อเทียบบุคคลกับบุคคล ถ้อยคำของบุคคล ๕ จำพวกอะไรบ้าง คือ
๑) ถ้อยคำปรารภศรัทธา เป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีศรัทธา
๒) ถ้อยคำปรารภศีล เป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีศีล
๓) ถ้อยคำปรารภความเป็นพหูสูต เป็นถ้อยคำดีแก่ผู้ได้ฟังมาก
๔) ถ้อยคำปรารภจาคะ เป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีจาคะ
๕) ถ้อยคำปรารภปัญญา เป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีปัญญา
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุอะไร ถ้อยคำปรารภศรัทธาจึงเป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีศรัทธา เพราะผู้มีศรัทธา เมื่อพูดเรื่องศรัทธาย่อมไม่ขัดเคือง ไม่โกรธ ไม่พยาบาท ไม่กระด้างกระเดื่อง ไม่แสดงความโกรธเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะผู้มีศรัทธานั้นย่อมเห็นศรัทธาสัมปทาในตน และย่อมได้ปีติและปราโมทย์ที่มีศรัทธาสัมปทานั้นเป็นเหตุ ฉะนั้น ถ้อยคำปรารภศรัทธาจึงเป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีศรัทธา.
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุอะไร ถ้อยคำปรารภศีลจึงเป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีศีล เพราะผู้มีศีลเมื่อพูดเรื่องศีล ย่อมไม่ขัดเคือง ไม่โกรธ ไม่พยาบาท ไม่กระด้างกระเดื่อง ไม่แสดงความโกรธเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะผู้มีศีลนั้นย่อมเห็นศีลสัมปทาในตน และย่อมได้ปีติและปราโมทย์ที่มีศีลสัมปทานั้นเป็นเหตุ ฉะนั้น ถ้อยคำปรารภศีลจึงเป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีศีล.
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุอะไร ถ้อยคำปรารภความเป็นพหูสูตจึงเป็นถ้อยคำดีแก่ผู้ได้ฟังมาก เพราะผู้ได้ฟังมาก เมื่อพูดเรื่องความเป็นพหูสูต ย่อมไม่ขัดเคือง ไม่โกรธ ไม่พยาบาท ไม่กระด้างกระเดื่อง ไม่แสดงความโกรธเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะผู้ได้สดับมากย่อมเห็นสุตสัมปทาในตน และย่อมได้ปีติและปราโมทย์ที่มีสุตสัมปทานั้นเป็นเหตุ ฉะนั้น ถ้อยคำปรารภความเป็นพหูสูตจึงเป็นถ้อยคำดีแก่ผู้ได้ฟังมาก.
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุอะไร ถ้อยคำปรารภจาคะจึงเป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีจาคะ เพราะผู้มีจาคะ เมื่อพูดเรื่องจาคะ ย่อมไม่ขัดเคือง ไม่โกรธ ไม่พยาบาท ไม่กระด้างกระเดื่อง ไม่แสดงความโกรธเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะผู้มีจาคะนั้นย่อมเห็นจาคะสัมปทาในตน และย่อมได้ปีติและปราโมทย์ที่มีจาคสัมปทานั้นเป็นเหตุ ฉะนั้น ถ้อยคำปรารภจาคะ จึงเป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีจาคะ.
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุอะไร ถ้อยคำปรารภปัญญาจึงเป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีปัญญา เพราะผู้มีปัญญา เมื่อพูดเรื่องปัญญา ย่อมไม่ขัดเคือง ไม่โกรธ ไม่พยาบาท ไม่กระด้างกระเดื่อง ไม่แสดงความโกรธเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะผู้มีปัญญานั้น ย่อมเห็นปัญญาสัมปทาในตน และย่อมได้ปีติและปราโมทย์ที่มีปัญญาสัมปทานั้นเป็นเหตุ ฉะนั้น ถ้อยคำปรารภปัญญาจึงเป็นถ้อยคำดีแก่ผู้มีปัญญา.
ภิกษุทั้งหลาย ถ้อยคำของบุคคล ๕ จำพวกเหล่านี้แล ย่อมเป็นถ้อยคำดี เมื่อเทียบบุคคลกับบุคคล.
-บาลี ปญฺจก. อํ. 22/202/157.
https://84000.org/tipitaka/pali/?22//202, https://etipitaka.com/read/pali/22/202
English translation by Bhikkhu Sujato
“Mendicants, it is inappropriate to speak to five kinds of person by comparing that person with someone else. What five?
It’s inappropriate to talk to an unfaithful person about faith. It’s inappropriate to talk to an unethical person about ethics. It’s inappropriate to talk to an unlearned person about learning. It’s inappropriate to talk to a stingy person about generosity. It’s inappropriate to talk to a witless person about wisdom.
And why is it inappropriate to talk to an unfaithful person about faith? When an unfaithful person is spoken to about faith they lose their temper, becoming annoyed, hostile, and hard-hearted, and displaying annoyance, hate, and bitterness. Why is that? Not seeing that faith in themselves, they don’t get the rapture and joy that faith brings. That’s why it’s inappropriate to talk to an unfaithful person about faith.
And why is it inappropriate to talk to an unethical person about ethics? When an unethical person is spoken to about ethics they lose their temper … Why is that? Not seeing that ethical conduct in themselves, they don’t get the rapture and joy that ethical conduct brings. That’s why it’s inappropriate to talk to an unethical person about ethics.
And why is it inappropriate to talk to an unlearned person about learning? When an unlearned person is spoken to about learning they lose their temper … Why is that? Not seeing that learning in themselves, they don’t get the rapture and joy that learning brings. That’s why it’s inappropriate to talk to an unlearned person about learning.
And why is it inappropriate to talk to a stingy person about generosity? When an stingy person is spoken to about generosity they lose their temper … Why is that? Not seeing that generosity in themselves, they don’t get the rapture and joy that generosity brings. That’s why it’s inappropriate to talk to a stingy person about generosity.
And why is it inappropriate to talk to a witless person about wisdom? When a witless person is spoken to about wisdom they lose their temper, becoming annoyed, hostile, and hard-hearted, and displaying annoyance, hate, and bitterness. Why is that? Not seeing that wisdom in themselves, they don’t get the rapture and joy that wisdom brings. That’s why it’s inappropriate to talk to a witless person about wisdom.
It is inappropriate to speak to these five kinds of person by comparing that person with someone else.
It is appropriate to speak to five kinds of person by comparing that person with someone else. What five?
It’s appropriate to talk to a faithful person about faith. It’s appropriate to talk to an ethical person about ethical conduct. It’s appropriate to talk to a learned person about learning. It’s appropriate to talk to a generous person about generosity. It’s appropriate to talk to a wise person about wisdom.
And why is it appropriate to talk to a faithful person about faith? When a faithful person is spoken to about faith they don’t lose their temper, they don’t get annoyed, hostile, and hard-hearted, or display annoyance, hate, and bitterness. Why is that? Seeing that faith in themselves, they get the rapture and joy that faith brings. That’s why it’s appropriate to talk to a faithful person about faith.
And why is it appropriate to talk to an ethical person about ethical conduct? When an ethical person is spoken to about ethical conduct they don’t lose their temper … Why is that? Seeing that ethical conduct in themselves, they get the rapture and joy that ethical conduct brings. That’s why it’s appropriate to talk to an ethical person about ethical conduct.
And why is it appropriate to talk to a learned person about learning? When a learned person is spoken to about learning they don’t lose their temper … Why is that? Seeing that learning in themselves, they get the rapture and joy that learning brings. That’s why it’s appropriate to talk to a learned person about learning.
And why is it appropriate to talk to a generous person about generosity? When a generous person is spoken to about generosity they don’t lose their temper … Why is that? Seeing that generosity in themselves, they get the rapture and joy that generosity brings. That’s why it’s appropriate to talk to a generous person about generosity.
And why is it appropriate to talk to a wise person about wisdom? When a wise person is spoken to about wisdom they don’t lose their temper, they don’t get annoyed, hostile, and hard-hearted, or display annoyance, hate, and bitterness. Why is that? Seeing that wisdom in themselves, they get the rapture and joy that wisdom brings. That’s why it’s appropriate to talk to a wise person about wisdom.
It is appropriate to speak to these five kinds of person by comparing that person with someone else.”
