พระอาทิตย์ ๗ ดวง
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ที่อัมพปาลีวัน เขตพระนครเวสาลี ในที่นั้น พระผู้มีพระภาคตรัสเรียกภิกษุทั้งหลาย … แล้วตรัสว่า
ภิกษุทั้งหลาย สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง สังขารทั้งหลายไม่ยั่งยืน สังขารทั้งหลายเป็นสิ่งที่หวังอะไรไม่ได้ ภิกษุทั้งหลาย ด้วยเหตุเพียงเท่านี้ ก็พอแล้วเพื่อจะเบื่อหน่ายในสังขารทั้งปวง พอแล้วเพื่อจะคลายกำหนัด พอแล้วเพื่อจะหลุดพ้น ดังนี้.
ภิกษุทั้งหลาย ขุนเขาสิเนรุโดยยาว ๘๔,๐๐๐ โยชน์ โดยกว้าง ๘๔,๐๐๐ โยชน์ หยั่งลงในมหาสมุทร ๘๔,๐๐๐ โยชน์ สูงขึ้นไปจากมหาสมุทร ๘๔,๐๐๐ โยชน์.
ภิกษุทั้งหลาย มีสมัยในกาลบางครั้งบางคราว โดยล่วงไปแห่งกาลนานไกล ที่ฝนไม่ตกเลยตลอดระยะเวลาหลายปี หลายร้อยปี หลายพันปี หลายแสนปี เมื่อฝนไม่ตกเลยตลอดระยะเวลาเท่านั้น ป่าใหญ่ๆ อันประกอบด้วย พีชคาม ภูตคาม สมุนไพร และหญ้าทั้งหลาย ย่อมเฉา ย่อมเหี่ยวแห้ง เป็นอยู่ไม่ได้ ภิกษุทั้งหลาย สังขารทั้งหลายไม่เที่ยงอย่างนี้ สังขารทั้งหลายไม่ยั่งยืนอย่างนี้ สังขารทั้งหลายเป็นสิ่งที่หวังอะไรไม่ได้อย่างนี้ ภิกษุทั้งหลาย ด้วยเหตุเพียงเท่านี้ ก็พอแล้วเพื่อจะเบื่อหน่ายในสังขารทั้งปวง พอแล้วเพื่อจะคลายกำหนัด พอแล้วเพื่อจะหลุดพ้น ดังนี้.
ภิกษุทั้งหลาย มีสมัยในกาลบางครั้งบางคราว โดยล่วงไปแห่งกาลนานไกล อาทิตย์ดวงที่ ๒ ย่อมปรากฏ เมื่ออาทิตย์ดวงที่ ๒ ปรากฏ แม่น้ำน้อย หนองบึงทั้งหมด ย่อมงวด ย่อมเหือดแห้งไป ไม่มีน้ำอยู่ ภิกษุทั้งหลาย สังขารทั้งหลายไม่เที่ยงอย่างนี้ สังขารทั้งหลายไม่ยั่งยืนอย่างนี้ สังขารทั้งหลายเป็นสิ่งที่หวังอะไรไม่ได้อย่างนี้ ภิกษุทั้งหลาย ด้วยเหตุเพียงเท่านี้ ก็พอแล้วเพื่อจะเบื่อหน่ายในสังขารทั้งปวง พอแล้วเพื่อจะคลายกำหนัด พอแล้วเพื่อจะหลุดพ้น ดังนี้.
ภิกษุทั้งหลาย มีสมัยในกาลบางครั้งบางคราว โดยล่วงไปแห่งกาลนานไกล อาทิตย์ดวงที่ ๓ ย่อมปรากฏ เมื่ออาทิตย์ดวงที่ ๓ ปรากฏ แม่น้ำสายใหญ่ๆ คือ แม่น้ำคงคา ยมุนา อจิรวดี สรภู มหี ทั้งหมดย่อมงวด ย่อมเหือดแห้งไป ไม่มีน้ำอยู่ ภิกษุทั้งหลาย สังขารทั้งหลายไม่เที่ยงอย่างนี้ สังขารทั้งหลายไม่ยั่งยืนอย่างนี้ สังขารทั้งหลายเป็นสิ่งที่หวังอะไรไม่ได้อย่างนี้ ภิกษุทั้งหลาย ด้วยเหตุเพียงเท่านี้ ก็พอแล้วเพื่อจะเบื่อหน่ายในสังขารทั้งปวง พอแล้วเพื่อจะคลายกำหนัด พอแล้วเพื่อจะหลุดพ้น ดังนี้.
ภิกษุทั้งหลาย มีสมัยในกาลบางครั้งบางคราว โดยล่วงไปแห่งกาลนานไกล อาทิตย์ดวงที่ ๔ ย่อมปรากฏ เมื่ออาทิตย์ดวงที่ ๔ ปรากฏ สระใหญ่ๆ ทั้งหลาย อันเป็นที่เกิดแห่งแม่น้ำสายใหญ่ๆ คือ สระอโนดาด สระสีหปปาต สระรถการ สระกัณณมุณฑะ สระกุณาลา สระฉัททันต์ สระมันทกินิยะ1 ทั้งหมดย่อมงวด ย่อมเหือดแห้งไป ไม่มีน้ำอยู่ ภิกษุทั้งหลาย สังขารทั้งหลายไม่เที่ยงอย่างนี้ สังขารทั้งหลายไม่ยั่งยืนอย่างนี้ สังขารทั้งหลายเป็นสิ่งที่หวังอะไรไม่ได้อย่างนี้ ภิกษุทั้งหลาย ด้วยเหตุเพียงเท่านี้ ก็พอแล้วเพื่อจะเบื่อหน่ายในสังขารทั้งปวง พอแล้วเพื่อจะคลายกำหนัด พอแล้วเพื่อจะหลุดพ้น ดังนี้.
ภิกษุทั้งหลาย มีสมัยในกาลบางครั้งบางคราว โดยล่วงไปแห่งกาลนานไกล อาทิตย์ดวงที่ ๕ ย่อมปรากฏ เมื่ออาทิตย์ดวงที่ ๕ ปรากฏ น้ำในมหาสมุทรอันลึก ๑๐๐ โยชน์ ย่อมงวดลง น้ำในมหาสมุทรอันลึก ๒๐๐ โยชน์ก็ดี ลึก ๓๐๐ โยชน์ก็ดี ลึก ๔๐๐ โยชน์ก็ดี ลึก ๕๐๐ โยชน์ก็ดี ลึก ๖๐๐ โยชน์ก็ดี ลึก ๗๐๐ โยชน์ก็ดี ย่อมงวดลง เหลืออยู่เพียง ๗ ชั่วต้นตาลก็มี เหลืออยู่เพียง ๖ ชั่วต้นตาลก็มี เหลืออยู่เพียง ๕ ชั่วต้นตาลก็มี เหลืออยู่เพียง ๔ ชั่วต้นตาลก็มี เหลืออยู่เพียง ๓ ชั่วต้นตาลก็มี เหลืออยู่เพียง ๒ ชั่วต้นตาลก็มี เหลืออยู่เพียง ๑ ชั่วต้นตาลก็มี งวดลงเหลืออยู่เพียง ๗ ชั่วบุรุษก็มี เหลืออยู่เพียง ๖ ชั่วบุรุษก็มี เหลืออยู่เพียง ๕ ชั่วบุรุษก็มี เหลืออยู่เพียง ๔ ชั่วบุรุษก็มี เหลืออยู่เพียง ๓ ชั่วบุรุษก็มี เหลืออยู่เพียง ๒ ชั่วบุรุษก็มี เหลืออยู่เพียง ๑ ชั่วบุรุษก็มี เหลืออยู่เพียงครึ่งชั่วบุรุษก็มี เหลืออยู่เพียงแค่เอวก็มี เพียงแค่เข่าก็มี เพียงแค่ข้อเท้าก็มี ภิกษุทั้งหลาย น้ำในมหาสมุทรจะยังเหลืออยู่เพียงเท่าน้ำในรอยเท้าโคในที่นั้นๆ เช่นเดียวกับในฤดูร้อน เมื่อฝนเม็ดใหญ่ๆ ตกลงมา จะมีน้ำขังอยู่ในรอยเท้าโคในที่นั้นๆ ฉันใดก็ฉันนั้น ภิกษุทั้งหลาย เพราะการปรากฏแห่งอาทิตย์ดวงที่ ๕ น้ำในมหาสมุทรไม่มีอยู่แม้เพียงสักว่าข้อนิ้วเดียว ภิกษุทั้งหลาย สังขารทั้งหลายไม่เที่ยงอย่างนี้ สังขารทั้งหลายไม่ยั่งยืนอย่างนี้ สังขารทั้งหลายเป็นสิ่งที่หวังอะไรไม่ได้อย่างนี้ ภิกษุทั้งหลาย ด้วยเหตุเพียงเท่านี้ ก็พอแล้วเพื่อจะเบื่อหน่ายในสังขารทั้งปวง พอแล้วเพื่อจะคลายกำหนัด พอแล้วเพื่อจะหลุดพ้น ดังนี้.
ภิกษุทั้งหลาย มีสมัยในกาลบางครั้งบางคราว โดยล่วงไปแห่งกาลนานไกล อาทิตย์ดวงที่๖ ย่อมปรากฏ เพราะความปรากฏแห่งอาทิตย์ดวงที่ ๖ มหาปฐพีนี้และขุนเขาสิเนรุ ย่อมมีควันพลุ่งขึ้น ยิ่งขึ้นและยิ่งขึ้น เปรียบเหมือนเตาเผาหม้อ อันนายช่างหม้อสุมไฟแล้ว ย่อมมีควันขึ้น ยิ่งขึ้นและยิ่งขึ้น ฉันใดก็ฉันนั้น ภิกษุทั้งหลาย สังขารทั้งหลายไม่เที่ยงอย่างนี้ สังขารทั้งหลายไม่ยั่งยืนอย่างนี้ สังขารทั้งหลายเป็นสิ่งที่หวังอะไรไม่ได้อย่างนี้ ภิกษุทั้งหลาย ด้วยเหตุเพียงเท่านี้ ก็พอแล้วเพื่อจะเบื่อหน่ายในสังขารทั้งปวง พอแล้วเพื่อจะคลายกำหนัด พอแล้วเพื่อจะหลุดพ้น ดังนี้.
ภิกษุทั้งหลาย มีสมัยในกาลบางครั้งบางคราว โดยล่วงไปแห่งกาลนานไกล อาทิตย์ดวงที่๗ ย่อมปรากฏ เพราะความปรากฏแห่งอาทิตย์ดวงที่ ๗ มหาปฐพีนี้และขุนเขาสิเนรุ ย่อมมีไฟลุกโพลงโชติช่วง มีเปลวเป็นอันเดียวกัน เมื่อมหาปฐพีนี้และขุนเขาสิเนรุ อันไฟเผาอยู่ ไหม้อยู่อย่างนี้ เปลวไฟถูกลมซัดขึ้นไปจนถึงพรหมโลก ภิกษุทั้งหลาย เมื่อขุนเขาสิเนรุถูกไฟเผาอยู่ ไหม้อยู่ พินาศอยู่ ถูกกองเพลิงใหญ่เผาทั่วตลอดแล้ว ยอดเขาทั้งหลายอันสูง ๑๐๐ โยชน์บ้าง สูง ๒๐๐ โยชน์บ้าง สูง ๓๐๐ โยชน์บ้าง สูง ๔๐๐ โยชน์บ้าง สูง ๕๐๐ โยชน์บ้าง ก็พังทลายไป เมื่อมหาปฐพีนี้และขุนเขาสิเนรุอันไฟเผาอยู่ ไหม้อยู่ ขี้เถ้าและเขม่าย่อมไม่ปรากฏ ภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนเมื่อเนยใสหรือน้ำมันถูกเผา ขี้เถ้าและเขม่าย่อมไม่ปรากฏ ฉันใดก็ฉันนั้น เมื่อมหาปฐพีนี้และขุนเขาสิเนรุอันไฟเผาอยู่ ไหม้อยู่ ขี้เถ้าและเขม่าย่อมไม่ปรากฏ ภิกษุทั้งหลาย สังขารทั้งหลายไม่เที่ยงอย่างนี้ สังขารทั้งหลายไม่ยั่งยืนอย่างนี้ สังขารทั้งหลายเป็นสิ่งที่หวังอะไรไม่ได้อย่างนี้ ภิกษุทั้งหลาย ด้วยเหตุเพียงเท่านี้ ก็พอแล้วเพื่อจะเบื่อหน่ายในสังขารทั้งปวง พอแล้วเพื่อจะคลายกำหนัด พอแล้วเพื่อจะหลุดพ้น ดังนี้.
ภิกษุทั้งหลาย ในข้อนั้น ใครจะคิด ใครจะเชื่อว่า ปฐพีนี้และขุนเขาสิเนรุจักลุกไหม้ จักพินาศ จักสูญสิ้นไปได้ นอกเสียจากผู้มีบทอันเห็นแล้ว.
ภิกษุทั้งหลาย เรื่องเคยมีมาแล้ว ศาสดาชื่อสุเนตตะเป็นเจ้าลัทธิ ปราศจากความกำหนัดในกาม ภิกษุทั้งหลาย ก็ศาสดาชื่อสุเนตตะนั้น มีสาวกอยู่หลายร้อย เธอแสดงธรรมแก่สาวกทั้งหลาย เพื่อความเป็นสหายแห่งเทวดาชั้นพรหมโลก และเมื่อสุเนตตศาสดาแสดงธรรมเพื่อความเป็นสหายแห่งเทวดาชั้นพรหมโลก สาวกเหล่าใดรู้ทั่วถึงคำสอนได้หมดทุกอย่าง สาวกเหล่านั้น ภายหลังจากการตาย เพราะกายแตกทำลาย ย่อมเข้าถึงสุคติพรหมโลก ส่วนสาวกเหล่าใดยังไม่รู้ทั่วถึงคำสอนได้หมดทุกอย่าง สาวกเหล่านั้น ภายหลังจากการตาย เพราะกายแตกทำลาย บางพวกเข้าถึงความเป็นสหายแห่งเทวดาชั้นปรนิมมิตวสวัสดี บางพวกเข้าถึงความเป็นสหายแห่งเทวดาชั้นนิมมานรดี บางพวกเข้าถึงความเป็นสหายแห่งเทวดาชั้นดุสิต บางพวกเข้าถึงความเป็นสหายแห่งเทวดาชั้นยามา บางพวกเข้าถึงความเป็นสหายแห่ง เทวดาชั้นดาวดึงส์ บางพวกเข้าถึงความเป็นสหายแห่งเทวดาชั้นจาตุมหาราช บางพวกเข้าถึงความเป็นสหายแห่งกษัตริย์มหาศาล บางพวกเข้าถึงความเป็นสหายแห่งพราหมณ์มหาศาล บางพวกเข้าถึงความเป็นสหายแห่งคหบดีมหาศาล.
ภิกษุทั้งหลาย ครั้งนั้น สุเนตตศาสดามีความคิดอย่างนี้ว่า การที่เราจะพึงเป็นผู้มีคติเสมอกับสาวกทั้งหลายในอภิสัมปรายะนั้นไม่สมควรเลย ถ้ากระไรเราควรจะเจริญเมตตาให้ยิ่งขึ้นไปอีก ภิกษุทั้งหลาย ครั้งนั้น สุเนตตศาสดาจึงได้เจริญเมตตาจิตตลอด ๗ ปี ครั้นแล้ว จึงไม่ได้กลับมายังโลกนี้ตลอด ๗ สังวัฏฏกัปและวิวัฏฏกัป ภิกษุทั้งหลาย ได้ยินว่า เมื่อโลกเสื่อม (สังวัฏฏะ) ย่อมเข้าถึงชั้นอาภัสสระ เมื่อโลกกลับเจริญขึ้น (วิวัฏฏะ) ย่อมเข้าถึงพรหมวิมานอันว่างเปล่า ภิกษุทั้งหลาย ได้ยินว่า ในพรหมวิมานนั้น สุเนตตศาสดาได้เป็นพรหม เป็นท้าวมหาพรหมผู้ยิ่งใหญ่ อันใครๆ ครอบงำไม่ได้ เป็นผู้เห็นสิ่งทั้งปวงโดยเด็ดขาด เป็นผู้มีอำนาจสูงสุด.
ภิกษุทั้งหลาย สุเนตตศาสดาได้เป็นท้าวสักกะผู้เป็นใหญ่แห่งเหล่าเทวดา ๓๖ ครั้ง ได้เป็นพระเจ้าจักรพรรดิ ผู้ตั้งอยู่ในธรรม เป็นธรรมราชา มีทิศทั้ง ๔ เป็นที่สุด ผู้ชนะสงคราม มีชนบทถึงความมั่นคงถาวร ประกอบด้วยรัตนะ ๗ ประการหลายร้อยครั้ง โอรสของพระเจ้าจักรพรรดินั้น ล้วนแต่เป็นคนกล้าหาญ รูปทรงองอาจ ย่ำยีข้าศึกได้ พระเจ้าจักรพรรดินั้นครอบครองปฐพีมณฑลนี้ อันมีมหาสมุทรเป็นขอบเขตโดยธรรม ไม่ต้องใช้อาชญา ไม่ต้องใช้ศาสตรา.
ภิกษุทั้งหลาย สุเนตตศาสดานั้น แม้มีอายุยืนนาน ดำรงมั่นอยู่อย่างนี้ แต่ก็ไม่พ้นจากชาติ ชรามรณะ โสกปริเทวะ ทุกขโทมนัส และอุปายาส เรากล่าวว่า ไม่พ้นจากทุกข์ไปได้ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะ (สุเนตตศาสดานั้น) ยังไม่รู้ทั่วถึง ยังไม่แทงตลอด ซึ่งธรรม ๔ ประการ ธรรม ๔ ประการอะไรบ้าง คือ เพราะยังไม่รู้ทั่วถึง ยังไม่แทงตลอด ซึ่งอริยศีล เพราะยังไม่รู้ทั่วถึง ยังไม่แทงตลอด ซึ่งอริยสมาธิ เพราะยังไม่รู้ทั่วถึง ยังไม่แทงตลอด ซึ่งอริยปัญญา เพราะยังไม่รู้ทั่วถึง ยังไม่แทงตลอด ซึ่งอริยวิมุตติ.
ภิกษุทั้งหลาย เราได้รู้ทั่วถึง และแทงตลอด ซึ่งอริยศีล เราได้รู้ทั่วถึง และแทงตลอด ซึ่งอริยสมาธิ เราได้รู้ทั่วถึง และแทงตลอด ซึ่งอริยปัญญา เราได้รู้ทั่วถึง และแทงตลอด ซึ่งอริยวิมุตติ เราถอนตัณหาในภพได้แล้ว ตัณหาอันเป็นเครื่องนำไปสู่ภพก็สิ้นแล้ว บัดนี้ภพใหม่ย่อมไม่มีอีกต่อไป.
ธรรมเหล่านี้ คือ ศีล สมาธิ ปัญญา
และวิมุตติอันยอดเยี่ยม พระโคดมผู้มียศได้ตรัสรู้แล้ว
พระพุทธเจ้าจึงตรัสบอกธรรมแก่ภิกษุทั้งหลาย เพื่อความรู้ยิ่ง
พระศาสดาผู้มีพระจักษุ ทรงกระทำที่สุดแห่งทุกข์ ปรินิพพานแล้ว.
-บาลี สตฺตก. อํ. 23/102/63.
https://84000.org/tipitaka/pali/?23//102, https://etipitaka.com/read/pali/23/102/
1 แปลตามพตปฎ.ฉบับมอญ
English translation by Bhikkhu Bhikkhu Sujato
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Vesālī, in Ambapālī’s Wood. There the Buddha addressed the mendicants, “Mendicants!”
“Venerable sir,” they replied. The Buddha said this:
“Mendicants, conditions are impermanent. Conditions are unstable. Conditions are unreliable. This is quite enough for you to become disillusioned, dispassionate, and freed regarding all conditions.
Sineru, the king of mountains, is 84,000 leagues long and 84,000 leagues wide. It sinks 84,000 leagues below the ocean and rises 84,000 leagues above it. There comes a time when, after a very long period has passed, the rain doesn’t fall. For many years, many hundreds, many thousands, many hundreds of thousands of years no rain falls. When this happens, the plants and seeds, the herbs, grass, and big trees wither away and dry up, and are no more. So impermanent are conditions, so unstable, so unreliable. This is quite enough for you to become disillusioned, dispassionate, and freed regarding all conditions.
There comes a time when, after a very long period has passed, a second sun appears. When this happens, the streams and pools wither away and dry up, and are no more. So impermanent are conditions …
There comes a time when, after a very long period has passed, a third sun appears. When this happens, the great rivers—the Ganges, Yamunā, Aciravatī, Sarabhū, and Mahī—wither away and dry up, and are no more. So impermanent are conditions …
There comes a time when, after a very long period has passed, a fourth sun appears. When this happens, the great lakes from which the rivers originate—the Anotattā, Sīhapapātā, Rathakārā, Kaṇṇamuṇḍā, Kuṇālā, Chaddantā, and Mandākinī—wither away and dry up, and are no more. So impermanent are conditions …
There comes a time when, after a very long period has passed, a fifth sun appears. When this happens, the water in the ocean sinks by a hundred leagues. It sinks by two, three, four, five, six, or even seven hundred leagues. The water that remains in the ocean is only seven palm trees deep. It’s six, five, four, three, two, or even one palm tree deep. The water that remains in the ocean is only seven fathoms deep. It’s six, five, four, three, two, one or even half a fathom deep. It’s waist high, knee high, or even ankle high. It’s like the time after the rainy season, when the rain falls heavily and water remains here and there in the cows’ hoofprints. In the same way, water in the ocean remains here and there in puddles like cows’ hoofprints. When the fifth sun appears there’s not even enough water in the great ocean to wet a toe-joint. So impermanent are conditions …
There comes a time when, after a very long period has passed, a sixth sun appears. When this happens, this great earth and Sineru the king of mountains smoke and smolder and give off fumes. It’s like when a potter’s kiln is first kindled, and it smokes and smolders and gives off fumes. In the same way, this great earth and Sineru the king of mountains smoke and smolder and give off fumes. So impermanent are conditions …
There comes a time when, after a very long period has passed, a seventh sun appears. When this happens, this great earth and Sineru the king of mountains erupt in one burning mass of fire. And as they blaze and burn the flames are swept by the wind as far as the Brahmā realm. Sineru the king of mountains blazes and burns, crumbling as it’s overcome by the great fire. And meanwhile, mountain peaks a hundred leagues high, or two, three, four, or five hundred leagues high disintegrate as they burn. And when the great earth and Sineru the king of mountains blaze and burn, no soot or ash is found. It’s like when ghee or oil blaze and burn, and neither ashes nor soot are found. In the same way, when the great earth and Sineru the king of mountains blaze and burn, no soot or ash is found. So impermanent are conditions, so unstable are conditions, so unreliable are conditions. This is quite enough for you to become disillusioned, dispassionate, and freed regarding all conditions.
Mendicants, who would ever think or believe that this earth and Sineru, king of mountains, will burn and crumble and be no more, except for one who has seen the truth?
Once upon a time, there was a teacher called Sunetta. He was a religious founder and was free of sensual desire. He had many hundreds of disciples. He taught them the path to rebirth in the company of Brahmā. Those who totally understood Sunetta’s teachings were—when their body broke up, after death—reborn in a good place, the company of Brahmā. Of those who didn’t totally understand Sunetta’s teachings, some—when their body broke up, after death—were reborn in the company of the Gods Who Control the Creations of Others. Some were reborn in the company of the Gods Who Love to Create, some with the Joyful Gods, some with the Gods of Yama, some with the Gods of the Thirty-Three, and some with the Gods of the Four Great Kings. Some were reborn in the company of well-to-do aristocrats or brahmins or householders.
Then the teacher Sunetta thought: ‘It’s not proper for me to be reborn in the next life in exactly the same place as my disciples. Why don’t I further develop love?’
Then Sunetta developed love for seven years. Having done so he did not return to this world for seven eons of cosmic expansion and contraction. As the cosmos contracted he went to the realm of streaming radiance. As it expanded he was reborn in an empty mansion of Brahmā. There he was Brahmā, the Great Brahmā, the undefeated, the champion, the universal seer, the wielder of power. He was Sakka, lord of gods, thirty-six times. Many hundreds of times he was a king, a wheel-turning monarch, a just and principled king. His dominion extended to all four sides, he achieved stability in the country, and he possessed the seven treasures. He had over a thousand sons who were valiant and heroic, crushing the armies of his enemies. After conquering this land girt by sea, he reigned by principle, without rod or sword. Yet even though Sunetta lived so long, he was not exempt from rebirth, old age, and death. He was not exempt from sorrow, lamentation, pain, sadness, and distress, I say.
Why is that? Because of not understanding and not penetrating four things. What four? Noble ethics, immersion, wisdom, and freedom. These noble ethics, immersion, wisdom, and freedom have been understood and comprehended. Craving for continued existence has been cut off; the attachment to continued existence is ended; now there’ll be no more future lives.”
That is what the Buddha said. Then the Holy One, the Teacher, went on to say:
“Ethics, immersion, and wisdom,
and the supreme freedom:
these things have been understood
by Gotama the renowned.
And so the Buddha, having insight,
explained this teaching to the mendicants.
The Teacher has made an end of suffering;
seeing clearly, he is extinguished.”
