อริยวงศ์ ๔ ประการ
ภิกษุทั้งหลาย อริยวงศ์ ๔ ประการเหล่านี้ รู้กันว่าเป็นของเลิศ มีมานาน เป็นเชื้อสายแห่งพระอริยะ เป็นของเก่า ไม่เคยถูกทอดทิ้ง (ในอดีต) ไม่ถูกทอดทิ้งอยู่ (ในปัจจุบัน) จักไม่ถูกทอดทิ้ง (ในอนาคต) อันสมณะ พราหมณ์ หรือผู้รู้ทั้งหลายไม่คัดค้านแล้ว อริยวงศ์ ๔ ประการอะไรบ้าง คือ
๑) ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ เป็นผู้สันโดษด้วยจีวรตามมีตามได้ และกล่าวสรรเสริญความสันโดษด้วยจีวรตามมีตามได้ ไม่ทำการแสวงหาอันไม่สมควรเพราะจีวรเป็นเหตุ เมื่อไม่ได้จีวรก็ไม่ทุรนทุราย ได้จีวรแล้วก็ไม่ติดใจ ไม่หมกมุ่น ไม่ลุ่มหลง มีปกติเห็นโทษ มีปัญญาเครื่องสลัดออก บริโภค (ใช้สอย) จีวรนั้น ทั้งไม่ยกตน ไม่ข่มผู้อื่น เพราะความสันโดษด้วยจีวรตามมีตามได้นั้น ก็ภิกษุใด เป็นผู้ฉลาด ไม่เกียจคร้าน มีสัมปชัญญะ มีสติตั้งมั่นในความสันโดษด้วยจีวรตามมีตามได้นั้น ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุนี้เรากล่าวว่า เป็นผู้ตั้งอยู่ในอริยวงศ์ อันเป็นธรรมเลิศมาแต่เก่าก่อน.
๒) ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้สันโดษด้วยบิณฑบาตตามมีตามได้ และกล่าวสรรเสริญความสันโดษด้วยบิณฑบาตตามมีตามได้ ไม่ทำการแสวงหาอันไม่สมควรเพราะบิณฑบาตเป็นเหตุ เมื่อไม่ได้บิณฑบาตก็ไม่ทุรนทุราย ได้บิณฑบาตแล้วก็ไม่ติดใจ ไม่หมกมุ่น ไม่ลุ่มหลง มีปกติเห็นโทษ มีปัญญาเครื่องสลัดออก บริโภคบิณฑบาตนั้น ทั้งไม่ยกตน ไม่ข่มผู้อื่น เพราะความสันโดษด้วยบิณฑบาตตามมีตามได้นั้น ก็ภิกษุใด เป็นผู้ฉลาด ไม่เกียจคร้าน มีสัมปชัญญะ มีสติตั้งมั่นในความสันโดษด้วยบิณฑบาตตามมีตามได้นั้น ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุนี้เรากล่าวว่า เป็นผู้ตั้งอยู่ในอริยวงศ์ อันเป็นธรรมเลิศมาแต่เก่าก่อน.
๓) ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้สันโดษด้วยเสนาสนะตามมีตามได้ และกล่าวสรรเสริญความสันโดษด้วยเสนาสนะตามมีตามได้ ย่อมไม่ทำการแสวงหาอันไม่สมควรเพราะเสนาสนะเป็นเหตุ เมื่อไม่ได้เสนาสนะก็ไม่ทุรนทุราย ได้เสนาสนะแล้วก็ไม่ติดใจ ไม่หมกมุ่น ไม่ลุ่มหลง มีปกติเห็นโทษ มีปัญญาเครื่องสลัดออก บริโภค (ใช้สอย) เสนาสนะนั้น ทั้งไม่ยกตน ไม่ข่มผู้อื่น เพราะความสันโดษด้วยเสนาสนะตามมีตามได้นั้น ก็ภิกษุใด เป็นผู้ฉลาด ไม่เกียจคร้าน มีสัมปชัญญะ มีสติตั้งมั่นในความสันโดษด้วยเสนาสนะตามมีตามได้นั้น ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุนี้เรากล่าวว่า เป็นผู้ตั้งอยู่ในอริยวงศ์ อันเป็นธรรมเลิศมาแต่เก่าก่อน.
๔) ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้มีการภาวนาเป็นที่มายินดี ยินดีแล้วในการภาวนา มีการละ (อกุศล) เป็นที่มายินดี ยินดีแล้วในการละ (อกุศล) ทั้งไม่ยกตน ไม่ข่มผู้อื่น เพราะมีการภาวนาเป็นที่มายินดี เพราะยินดีแล้วในการภาวนา เพราะมีการละ (อกุศล) เป็นที่มายินดี เพราะยินดีแล้วในการละ (อกุศล) นั้น ก็ภิกษุใด เป็นผู้ฉลาด ไม่เกียจคร้าน มีสัมปชัญญะ มีสติตั้งมั่นในการภานาและการละ (อกุศล) นั้น ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุนี้เรากล่าวว่า เป็นผู้ตั้งอยู่ในอริยวงศ์ อันเป็นธรรมเลิศมาแต่เก่าก่อน.
ภิกษุทั้งหลาย อริยวงศ์ ๔ ประการเหล่านี้แล รู้กันว่าเป็นของเลิศ มีมานาน เป็นเชื้อสายแห่งพระอริยะ เป็นของเก่า ไม่เคยถูกทอดทิ้ง (ในอดีต) ไม่ถูกทอดทิ้งอยู่ (ในปัจจุบัน) จักไม่ถูกทอดทิ้ง (ในอนาคต) อันสมณะ พราหมณ์ หรือผู้รู้ทั้งหลายไม่คัดค้านแล้ว.
ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยอริยวงศ์ ๔ ประการเหล่านี้ ถึงแม้อยู่ในทิศตะวันออก เธอก็ย่อมครอบงำความไม่ยินดีเสียได้ และความไม่ยินดีย่อมครอบงำเธอไม่ได้ ถึงแม้อยู่ในทิศตะวันตก เธอก็ย่อมครอบงำความไม่ยินดีเสียได้ และความไม่ยินดีย่อมครอบงำเธอไม่ได้ ถึงแม้อยู่ในทิศเหนือ เธอก็ย่อมครอบงำความไม่ยินดีเสียได้ และความไม่ยินดีย่อมครอบงำเธอไม่ได้ ถึงแม้อยู่ในทิศใต้ เธอก็ย่อมครอบงำความไม่ยินดีเสียได้ และความไม่ยินดีย่อมครอบงำเธอไม่ได้ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะเหตุว่า ภิกษุผู้มีปัญญาย่อมเป็นผู้ครอบงำได้ ทั้งความไม่ยินดี และความยินดี ดังนี้.
ความไม่ยินดีย่อมครอบงำภิกษุผู้มีปัญญาไม่ได้
ความไม่ยินดีไม่อาจครอบงำภิกษุผู้มีปัญญา
แต่ภิกษุผู้มีปัญญา ย่อมครอบงำความไม่ยินดีได้
เพราะภิกษุผู้มีปัญญา (ชื่อว่า) เป็นผู้ครอบงำความไม่ยินดี.
ราคะก็ดี โทสะก็ดี อะไรเล่า จะปิดกั้นภิกษุผู้ละกรรมทั้งปวงได้
ผู้ถ่ายถอน (กิเลส) ได้แล้ว
ใครเล่าที่สมควรจะติเตียนเขา ผู้เป็นประดุจแท่งทองชมพูนุช
แม้เทวดาก็สรรเสริญ แม้พรหมก็สรรเสริญ.
-บาลี จตุกฺก. อํ. 21/35/28.
https://84000.org/tipitaka/pali/?21//35
https://etipitaka.com/read/pali/21/35
English translation by Bhikkhu Sujato
“Mendicants, these four noble traditions are primordial, long-standing, traditional, and ancient. They are uncorrupted, as they have been since the beginning. They’re not being corrupted now, nor will they be. Sensible ascetics and brahmins don’t look down on them. What four?
Firstly, a mendicant is content with any kind of robe, and praises such contentment. They don’t try to get hold of a robe in an improper way. They don’t get upset if they don’t get a robe. And if they do get a robe, they use it untied, uninfatuated, unattached, seeing the drawback, and understanding the escape. But they don’t glorify themselves or put others down on account of their contentment. A mendicant who is deft, tireless, aware, and mindful in this is said to stand in the ancient, primordial noble tradition.
Furthermore, a mendicant is content with any kind of almsfood …
Furthermore, a mendicant is content with any kind of lodgings …
Furthermore, a mendicant enjoys meditation and loves to meditate. They enjoy giving up and love to give up. But they don’t glorify themselves or put down others on account of their love for meditation and giving up. A mendicant who is deft, tireless, aware, and mindful in this is said to stand in the ancient, primordial noble tradition.
These four noble traditions are primordial, long-standing, traditional, and ancient. They are uncorrupted, as they have been since the beginning. They’re not being corrupted now nor will they be. Sensible ascetics and brahmins don’t look down on them.
When a mendicant has these four noble traditions, if they live in the east they prevail over discontent, and discontent doesn’t prevail over them. If they live in the west … the north … the south, they prevail over discontent, and discontent doesn’t prevail over them. Why is that? Because a wise one prevails over desire and discontent.
Discontent doesn’t prevail over a wise one;
for the wise one is not beaten by discontent.
A wise one prevails over discontent,
for the wise one is a beater of discontent.
Who can hold back the dispeller,
who’s thrown away all karma?
Like a pendant of river gold,
who is worthy to criticize them?
Even the gods praise them,
and by Brahmā, too, they’re praised.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
“Bhikkhus, there are these four noble lineages, primal, of long standing, traditional, ancient, unadulterated and never before adulterated, which are not being adulterated and will not be adulterated, which are not repudiated by wise ascetics and brahmins. What four?
(1) “Here, a bhikkhu is content with any kind of robe, and he speaks in praise of contentment with any kind of robe, and he does not engage in a wrong search, in what is improper, for the sake of a robe. If he does not get a robe he is not agitated, and if he gets one he uses it without being tied to it, infatuated with it, and blindly absorbed in it, seeing the danger in it and understanding the escape from it. Yet he does not extol himself or disparage others because of this. Any bhikkhu who is skillful in this, diligent, clearly comprehending and ever mindful, is said to be standing in an ancient, primal noble lineage.
(2) “Again, a bhikkhu is content with any kind of almsfood, and he speaks in praise of contentment with any kind of almsfood, and he does not engage in a wrong search, in what is improper, for the sake of almsfood. If he does not get almsfood he is not agitated, and if he gets some he uses it without being tied to it, infatuated with it, and blindly absorbed in it, seeing the danger in it and understanding the escape from it. Yet he does not extol himself or disparage others because of this. Any bhikkhu who is skillful in this, diligent, clearly comprehending and ever mindful, is said to be standing in an ancient, primal noble lineage.
(3) “Again, a bhikkhu is content with any kind of lodging, and he speaks in praise of contentment with any kind of lodging, and he does not engage in a wrong search, in what is improper, for the sake of lodging. If he does not get lodging he is not agitated, and if he gets it he uses it without being tied to it, infatuated with it, and blindly absorbed in it, seeing the danger in it and understanding the escape from it. Yet he does not extol himself or disparage others because of this. Any bhikkhu who is skillful in this, diligent, clearly comprehending and ever mindful, is said to be standing in an ancient, primal noble lineage.
(4) “Again, a bhikkhu finds delight in development, is delighted with development, finds delight in abandoning, is delighted with abandoning. Yet he does not extol himself or disparage others because of this. Any bhikkhu who is skillful in this, diligent, clearly comprehending and ever mindful, is said to be standing in an ancient, primal noble lineage.
“These, bhikkhus, are the four noble lineages, primal, of long standing, traditional, ancient, unadulterated and never before adulterated, which are not being adulterated and will not be adulterated, which are not repudiated by wise ascetics and brahmins.
“Bhikkhus, when a bhikkhu possesses these four noble lineages, if he dwells in the east he vanquishes discontent, discontent does not vanquish him; if he dwells in the west he vanquishes discontent, discontent does not vanquish him; if he dwells in the north he vanquishes discontent, discontent does not vanquish him; if he dwells in the south he vanquishes discontent, discontent does not vanquish him. For what reason? Because he is a steadfast one who vanquishes discontent and delight.”
Discontent does not vanquish the steadfast one,
for the steadfast one is not vanquished by discontent.
The steadfast one vanquishes discontent,
for the steadfast one is a vanquisher of discontent.
Who can obstruct the dispeller
who has discarded all kamma?
Who is fit to blame one who is like
a coin of refined gold?
Even the devas praise such a one;
by Brahmā too he is praised.
