ปธาน หรือ ความเพียร ๔ ประการ
ภิกษุทั้งหลาย ปธาน (ความเพียร) ๔ ประการเหล่านี้ ๔ ประการอะไรบ้าง คือ
๑) สังวรปธาน (เพียรระวัง)
๒) ปหานปธาน (เพียรละ)
๓) ภาวนาปธาน (เพียรเจริญ)
๔) อนุรักขนาปธาน (เพียรรักษา)
ภิกษุทั้งหลาย ก็สังวรปธาน เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อความไม่เกิดขึ้น แห่งอกุศลธรรมอันเป็นบาปทั้งหลาย ที่ยังไม่เกิดขึ้น ภิกษุทั้งหลาย นี้เรียกว่า สังวรปธาน.
ภิกษุทั้งหลาย ก็ปหานธาน เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อละอกุศลธรรมอันเป็นบาปทั้งหลายที่เกิดขึ้นแล้ว ภิกษุทั้งหลาย นี้เรียกว่าปหานปธาน.
ภิกษุทั้งหลาย ก็ภาวนาปธาน เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อความเกิดขึ้น แห่งกุศลธรรมทั้งหลาย ที่ยังไม่เกิดขึ้น ภิกษุทั้งหลาย นี้เรียกว่า ภาวนาปธาน.
ภิกษุทั้งหลาย ก็อนุรักขนาปธาน เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อความดำรงอยู่ เพื่อความไม่ลบเลือน เพื่อความงอกงามยิ่งขึ้น เพื่อความไพบูลย์ เพื่อความเจริญ เพื่อความบริบูรณ์ แห่งกุศลธรรมทั้งหลายที่เกิดขึ้นแล้ว ภิกษุทั้งหลาย นี้เรียกว่า อนุรักขนาปธาน.
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล ปธาน (ความเพียร) ๔ ประการ.
ปธาน ๔ ประการเหล่านี้ คือ
สังวรปธาน ปหานปธาน
ภาวนาปธาน อนุรักขนาปธาน
อันพระพุทธเจ้าผู้เป็นเผ่าพันธุ์แห่งพระอาทิตย์
ทรงแสดงไว้แล้ว ซึ่งเป็นเหตุให้ภิกษุในกรณีนี้
ผู้มีความเพียร พึงถึงความสิ้นทุกข์ได้.
-บาลี จตุกฺก. อํ. 21/96/69.
https://84000.org/tipitaka/pali/?21//96
https://etipitaka.com/read/pali/21/96
English translation by Bhikkhu Sujato
“Mendicants, there are these four efforts. What four? The efforts to restrain, to give up, to develop, and to preserve.
And what, mendicants, is the effort to restrain? It’s when you generate enthusiasm, try, make an effort, exert the mind, and strive so that bad, unskillful qualities don’t arise. This is called the effort to restrain.
And what, mendicants, is the effort to give up? It’s when you generate enthusiasm, try, make an effort, exert the mind, and strive so that bad, unskillful qualities are given up. This is called the effort to give up.
And what, mendicants, is the effort to develop? It’s when you generate enthusiasm, try, make an effort, exert the mind, and strive so that skillful qualities arise. This is called the effort to develop.
And what, mendicants, is the effort to preserve? It’s when you generate enthusiasm, try, make an effort, exert the mind, and strive so that skillful qualities that have arisen remain, are not lost, but increase, mature, and are fulfilled by development. This is called the effort to preserve.
These are the four efforts.
Restraint and giving up,
development and preservation:
these are the four efforts
taught by the Kinsman of the Sun.
Any mendicant who keenly applies these
may attain the ending of suffering.”
