การพิจารณาเพื่อเลือกบุคคลที่ไม่ควรคบ และบุคคลที่ควรคบ (๒)
ภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๓ จำพวกเหล่านี้ มีปรากฏอยู่ในโลก ๓ จำพวกอะไรบ้าง คือ
๑) บุคคลที่น่ารังเกียจ ไม่ควรเสพ ไม่ควรคบ ไม่ควรเข้าไปนั่งใกล้ มีอยู่
๒) บุคคลที่ควรวางเฉย ไม่ควรเสพ ไม่ควรคบ ไม่ควรเข้าไปนั่งใกล้ มีอยู่
๓) บุคคลที่ควรเสพ ควรคบ ควรเข้าไปนั่งใกล้ มีอยู่
ภิกษุทั้งหลาย บุคคลที่น่ารังเกียจ ไม่ควรเสพ ไม่ควรคบ ไม่ควรเข้าไปนั่งใกล้ เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย บุคคลบางคนในกรณีนี้ เป็นคนทุศีล มีธรรมเลวทราม ไม่สะอาด มีความประพฤติน่ารังเกียจ มีการงานที่ต้องปกปิดซ่อนเร้น ไม่ใช่สมณะ แต่ปฏิญาณตนว่าเป็นสมณะ ไม่ใช่ผู้ประพฤติพรหมจรรย์ แต่ปฏิญาณตนว่าเป็นผู้ประพฤติพรหมจรรย์ เป็นคนเน่าในภายใน ชุ่มด้วยราคะ เป็นเหมือนขยะมูลฝอย ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเห็นปานนี้ควรรังเกียจ ไม่ควรเสพ ไม่ควรคบ ไม่ควรเข้าไปนั่งใกล้ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะแม้เขาจะไม่ถือเอาบุคคลเห็นปานนี้เป็นตัวอย่างก็จริง แต่กิตติศัพท์ที่ไม่ดีของเขา ก็ย่อมระบือไปว่า คนผู้นี้เป็นผู้มีคนชั่วเป็นมิตร มีคนชั่วเป็นสหาย มีคนชั่วเป็นเพื่อน ภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนงูที่จมอยู่ในคูถ ถึงแม้จะกัดไม่ได้ แต่ก็ทำให้ (คนที่จะเข้าไปช่วย) เปื้อนได้ ภิกษุทั้งหลาย ฉันใดก็ฉันนั้นเหมือนกัน แม้เขาจะไม่ถือเอาบุคคลเห็นปานนี้เป็นตัวอย่างก็จริง แต่กิตติศัพท์ที่ไม่ดีของเขา ย่อมระบือไปว่า คนผู้นี้เป็นผู้มีคนชั่วเป็นมิตร มีคนชั่วเป็นสหาย มีคนชั่วเป็นเพื่อน ดังนั้น บุคคลเห็นปานนี้จึงน่ารังเกียจ ไม่ควรเสพ ไม่ควรคบ ไม่ควรเข้าไปนั่งใกล้.
ภิกษุทั้งหลาย บุคคลที่ควรวางเฉย ไม่ควรเสพ ไม่ควรคบ ไม่ควรเข้าไปนั่งใกล้ เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย บุคคลบางคนในกรณีนี้ เป็นผู้มักโกรธ มากไปด้วยความคับแค้นใจ ถูกว่าแม้เล็กน้อยก็ขัดเคือง ฉุนเฉียว กระฟัดกระเฟียด กระด้างกระเดื่อง แสดงความโกรธ ความขัดเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนแผลเก่า เมื่อถูกไม้หรือกระเบื้องกระทบเข้า ย่อมหลั่งหนองหรือเลือดที่หมักหมมออกมายิ่งกว่าประมาณ แม้ฉันใด ภิกษุทั้งหลาย บุคคลบางคนในกรณีนี้ ก็ฉันนั้นเหมือนกัน เป็นผู้มักโกรธ มากไปด้วยความคับแค้นใจ ถูกว่าแม้เล็กน้อยก็ขัดเคือง ฉุนเฉียว กระฟัดกระเฟียด กระด้างกระเดื่อง แสดงความโกรธ ความขัดเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนถ่านไม้มะพลับ ถูกไม้หรือกระเบื้องกระทบเข้า ย่อมแตกเสียงดังเปรียะๆ แม้ฉันใด ภิกษุทั้งหลาย บุคคลบางคนในกรณีนี้ ก็ฉันนั้นเหมือนกัน เป็นผู้มักโกรธ มากไปด้วยความคับแค้นใจ ถูกว่าแม้เล็กน้อยก็ขัดเคือง ฉุนเฉียว กระฟัดกระเฟียด กระด้างกระเดื่อง แสดงความโกรธ ความขัดเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนหลุมคูถ ถูกไม้หรือกระเบื้องกระทบเข้า ย่อมส่งกลิ่นเหม็นฟุ้งขึ้น แม้ฉันใด ภิกษุทั้งหลาย บุคคลบางคนในกรณีนี้ ก็ฉันนั้นเหมือนกัน เป็นผู้มักโกรธ มากไปด้วยความคับแค้นใจ ถูกว่าแม้เล็กน้อยก็ขัดเคือง ฉุนเฉียว กระฟัดกระเฟียด กระด้างกระเดื่อง แสดงความโกรธ ความขัดเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเห็นปานนี้ ควรวางเฉย ไม่ควรเสพ ไม่ควรคบ ไม่ควรเข้าไปนั่งใกล้ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะเขาย่อมด่าเราบ้าง บริภาษเราบ้าง ทำความพินาศให้เราบ้าง ดังนั้น บุคคลเห็นปานนี้ จึงควรวางเฉย ไม่ควรเสพ ไม่ควรคบ ไม่ควรเข้าไปนั่งใกล้.
ภิกษุทั้งหลาย บุคคลที่ควรเสพ ควรคบ ควรเข้าไปนั่งใกล้ เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย บุคคลบางคนในกรณีนี้ เป็นผู้มีศีล มีกัลยาณธรรม ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเห็นปานนี้ ควรเสพ ควรคบ ควรเข้าไปนั่งใกล้ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะแม้เขาจะไม่ถือเอาบุคคลเห็นปานนี้เป็นตัวอย่างก็จริง ถึงกระนั้น ชื่อเสียงที่ดีงามของเขาก็จะระบือไปว่า คนผู้นี้เป็นผู้มีคนดีเป็นมิตร มีคนดีเป็นสหาย มีคนดีเป็นเพื่อน ดังนั้น บุคคลเห็นปานนี้ จึงควรเสพ ควรคบ ควรเข้าไปนั่งใกล้.
ภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๓ จำพวกเหล่านี้แล มีปรากฏอยู่ในโลก.
บุรุษคบคนเลว ย่อมเลวลง คบคนที่เสมอกัน ย่อมไม่เสื่อมในกาลไหนๆ
คบคนที่สูงกว่า ย่อมพลันเด่นขึ้น เพราะฉะนั้น จึงควรคบคนที่สูงกว่าตน.
-บาลี ติก. อํ. 20/158/466.
https://84000.org/tipitaka/pali/?20//158
https://etipitaka.com/read/pali/20/158
English translation by Bhikkhu Sujato
“These three people are found in the world. What three? There is a person who you should be disgusted by, and you shouldn’t associate with, accompany, or attend them. There is a person you should regard with equanimity, and you shouldn’t associate with, accompany, or attend them. There is a person you should associate with, accompany, and attend.
Who is the person you should be disgusted by, and not associate with, accompany, or attend? It’s a person who is unethical, of bad qualities, filthy, with suspicious behavior, underhand, no true ascetic or spiritual practitioner—though claiming to be one—rotten inside, corrupt, and depraved. You should be disgusted by such a person, and you shouldn’t associate with, accompany, or attend them. Why is that? Even if you don’t follow the example of such a person, you still get a bad reputation: ‘That individual has bad friends, companions, and associates.’ They’re like a snake that’s been living in a pile of dung. Even if it doesn’t bite, it’ll still rub off on you. In the same way, even if you don’t follow the example of such a person, you still get a bad reputation: ‘That individual has bad friends, companions, and associates.’ That’s why you should be disgusted by such a person, and you shouldn’t associate with, accompany, or attend them.
Who is the person you should regard with equanimity, and not associate with, accompany, or attend? It’s a person who is irritable and bad-tempered. Even when lightly criticized they lose their temper, becoming annoyed, hostile, and hard-hearted, and they display annoyance, hate, and bitterness. They’re like a festering sore, which, when you hit it with a stick or a stone, discharges even more. In the same way, someone is irritable and bad-tempered. They’re like a firebrand of pale-moon ebony, which, when you hit it with a stick or a stone, sizzles and crackles even more. In the same way, someone is irritable and bad-tempered. They’re like a sewer, which, when you stir it with a stick or a stone, stinks even more. In the same way, someone is irritable and bad-tempered. Even when lightly criticized they lose their temper, becoming annoyed, hostile, and hard-hearted, and they display annoyance, hate, and bitterness. You should regard such a person with equanimity, and you shouldn’t associate with, accompany, or attend them. Why is that? Thinking, ‘They might abuse or insult me, or do me harm.’ That’s why you should regard such a person with equanimity, and you shouldn’t associate with, accompany, or attend them.
Who is the person you should associate with, accompany, and attend? It’s someone who is ethical, of good character. You should associate with, accompany, and attend such a person. Why is that? Even if you don’t follow the example of such a person, you still get a good reputation: ‘That individual has good friends, companions, and associates.’ That’s why you should associate with, accompany, and attend such a person.
These are the three people found in the world.
A man who associates with an inferior goes downhill,but associating with an equal, you’ll never decline;following the best, you’ll quickly rise up,so you should keep company with people better than you.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
“Bhikkhus, there are these three kinds of persons found existing in the world. What three? (1) There is a person who is to be looked upon with disgust, not to be associated with, followed, and served; (2) a person who is to be looked upon with equanimity, not to be associated with, followed, and served; and (3) a person who is to be associated with, followed, and served.
(1) “And what kind of person, bhikkhus, is to be looked upon with disgust, not to be associated with, followed, and served? Here, some person is immoral, of bad character, impure, of suspect behavior, secretive in his actions, not an ascetic though claiming to be one, not a celibate though claiming to be one, inwardly rotten, corrupt, depraved. Such a person is to be looked upon with disgust, not to be associated with, followed, and served. For what reason? Even though one does not follow the example of such a person, a bad report still circulates about oneself: ‘He has bad friends, bad companions, bad comrades.’ Just as a snake that has passed through feces, though it does not bite one, would smear one, so too, though one does not follow the example of such a person, a bad report still circulates about oneself: ‘He has bad friends, bad companions, bad comrades.’ Therefore such a person is to be looked upon with disgust, not to be associated with, followed, and served.
(2) “And what kind of person is to be looked upon with equanimity, not to be associated with, followed, and served? Here, some person is prone to anger and easily exasperated. Even if he is criticized slightly he loses his temper and becomes irritated, hostile, and stubborn; he displays irritation, hatred, and bitterness. Just as a festering sore, if struck by a stick or a shard, will discharge even more matter, so too … Just as a firebrand of the tinduka tree, if struck by a stick or shard, will sizzle and crackle even more, so too … Just as a pit of feces, if struck by a stick or a shard, becomes even more foul-smelling, so too some person here is prone to anger and … displays irritation, hatred, and bitterness. Such a person is to be looked upon with equanimity, not to be associated with, followed, and served. For what reason? With the thought: ‘He might insult me, revile me, and do me harm.’ Therefore such a person is to be looked upon with equanimity, not to be associated with, followed, and served.
(3) “And what kind of person is to be associated with, followed, and served? Here, some person is virtuous and of good character. Such a person is to be associated with, followed, and served. For what reason? Even though one does not follow the example of such a person, a good report still circulates about oneself: ‘He has good friends, good companions, good comrades.’ Therefore such a person is to be associated with, followed, and served.
“These, bhikkhus, are the three kinds of persons found existing in the world.”
One who associates with an inferior person declines;
one who associates with an equal does not decline;
attending on a superior person one develops quickly;
therefore you should follow one superior to yourself.
