ที่ๆ ควรเที่ยว
ภิกษุทั้งหลาย เรื่องเคยมีแล้ว เหยี่ยวตัวหนึ่งได้โฉบลงมาจับนกมูลไถอย่างรวดเร็ว ครั้งนั้น นกมูลไถที่กำลังถูกเหยี่ยวพาไป ได้คร่ำครวญอย่างนี้ว่า เราเป็นคนอับโชค มีบุญน้อย จึงเที่ยวไปในวิสัยอื่นซึ่งมิใช่วิสัยควรเที่ยวไป ถ้าในวันนี้ เราเที่ยวไปในที่อันเป็นวิสัยแห่งบิดาตน เหยี่ยวตัวนี้ไม่อาจสู้เราได้.
เหยี่ยวจึงถามว่า แน่ะนกมูลไถ ก็ที่เที่ยวไปอันเป็นวิสัยแห่งบิดาตนของเจ้าเป็นอย่างไร.
นกมูลไถตอบว่า คือที่ที่มีก้อนดิน ซึ่งเขาทำการไถไว้.
ครั้งนั้น เหยี่ยวผู้แสดงความหยิ่งในกำลังของตน ผู้อวดอ้างในกำลังของตน ได้ปล่อยนกมูลไถไป พร้อมกับบอกว่า เจ้าจงไปเถิดนกมูลไถ ถึงเจ้าจะไปในที่เช่นนั้น ก็ไม่พ้นจากเราได้.
ครั้งนั้น นกมูลไถจึงไปยังที่ที่มีก้อนดิน ซึ่งเขาทำการไถไว้ แล้วจึงยืนขึ้นบนดินก้อนใหญ่ ท้าเหยี่ยวอยู่ว่า แน่ะเหยี่ยว บัดนี้ท่านจงมาจับเราเถิด แน่ะเหยี่ยว บัดนี้ท่านจงมาจับเราเถิด.
ครั้งนั้น เหยี่ยวผู้แสดงความหยิ่งในกำลังของตน ผู้อวดอ้างในกำลังของตน จึงห่อปีกทั้ง ๒ ข้าง แล้วโฉบลงไปที่นกมูลไถอย่างรวดเร็ว ภิกษุทั้งหลาย ในกาลใด นกมูลไถรู้ตัวว่า เหยี่ยวตัวนี้โฉบลงมาอย่างรวดเร็วเพื่อจะจับเรา ในกาลนั้น นกมูลไถตัวนั้น ก็หลบเข้าซอกดินเสียก่อน ภิกษุทั้งหลาย ครั้งนั้น เหยี่ยวตัวนั้นเอาอกกระแทกดิน เพราะความเร็วในที่นั้นเอง.
ภิกษุทั้งหลาย ผู้ที่เที่ยวไปในวิสัยอื่น ซึ่งมิใช่วิสัยควรเที่ยวไปแห่งตน ย่อมเป็นอย่างนี้แล.
ภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุนั้นในเรื่องนี้ เธอทั้งหลาย อย่าได้เที่ยวไปในวิสัยอื่นซึ่งมิใช่วิสัยควรเที่ยวไป ภิกษุทั้งหลาย เมื่อเธอทั้งหลายเที่ยวไปในวิสัยอื่นซึ่งมิใช่วิสัยควรเที่ยวไป มารจักได้ช่อง มารจักได้โอกาส ภิกษุทั้งหลาย ก็วิสัยอื่นซึ่งมิใช่วิสัยควรเที่ยวไปของภิกษุ คืออะไร คือ กามคุณ ๕1 กามคุณ ๕ อะไรบ้าง คือ รูปที่เห็นด้วยตา อันน่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ มีลักษณะน่ารัก เป็นที่อาศัยแห่งความใคร่ ชวนให้กำหนัด เสียงที่ได้ยินด้วยหู … กลิ่นที่รู้สึกด้วยจมูก … รสที่รู้สึกด้วยลิ้น … โผฏฐัพพะที่รู้สึกด้วยกาย อันน่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ มีลักษณะน่ารัก เป็นที่อาศัยแห่งความใคร่ ชวนให้กำหนัด ภิกษุทั้งหลาย นี้แลคือวิสัยอื่นซึ่งมิใช่วิสัยควรเที่ยวไปของภิกษุ.
ภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงเที่ยวไปในที่ที่ควรเที่ยวไป ซึ่งเป็นวิสัยแห่งบิดาตนเถิด ภิกษุทั้งหลาย เมื่อเธอทั้งหลายเที่ยวไปในที่ที่ควรเที่ยวไป ซึ่งเป็นวิสัยแห่งบิดาตน มารจักไม่ได้ช่อง มารจักไม่ได้โอกาส.
ภิกษุทั้งหลาย ก็ที่ที่ควรเที่ยวไป ซึ่งเป็นวิสัยแห่งบิดาตน คืออะไร คือ สติปัฏฐาน ๔ สติปัฏฐาน ๔ อะไรบ้าง คือ ภิกษุในกรณีนี้ ย่อมพิจารณาเห็นกายในกายอยู่ มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ กำจัดอภิชฌาและโทมนัสในโลกเสีย ย่อมพิจารณาเห็นเวทนาในเวทนาทั้งหลายอยู่ มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ กำจัดอภิชฌาและโทมนัสในโลกเสีย ย่อมพิจารณาเห็นจิตในจิตอยู่ มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ กำจัดอภิชฌาและโทมนัสในโลกเสีย ย่อมพิจารณาเห็นธรรมในธรรมทั้งหลายอยู่ มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ กำจัดอภิชฌาและโทมนัสในโลกเสีย.
ภิกษุทั้งหลาย นี้แลคือที่ที่ควรเที่ยวไป ซึ่งเป็นวิสัยแห่งบิดาตนของภิกษุ.
-บาลี มหาวาร. สํ. 19/196/698.
https://84000.org/tipitaka/read/?19/196
https://etipitaka.com/read/pali/19/196
1 กามคุณ = อารมณ์ที่น่าปรารถนา, เครื่องผูกพันคือกาม
English translation by Bhikkhu Sujato
“Once upon a time, mendicants, a hawk suddenly swooped down and grabbed a quail. And as the quail was being carried off he wailed, ‘I’m so unlucky, so unfortunate, to have roamed out of my territory into the domain of others. If today I’d roamed within my own territory, the domain of my fathers, this hawk wouldn’t have been able to beat me by fighting.’
‘So, quail, what is your own territory, the domain of your fathers?’
‘It’s a ploughed field covered with clods of earth.’
Confident in her own strength, the hawk was not daunted or intimidated. She released the quail, saying, ‘Go now, quail. But even there you won’t escape me!’
Then the quail went to a ploughed field covered with clods of earth. He climbed up a big clod, and standing there, he said to the hawk: ‘Come get me, hawk! Come get me, hawk!’
Confident in her own strength, the hawk was not daunted or intimidated. She folded her wings and suddenly swooped down on the quail. When the quail knew that the hawk was nearly there, he slipped under that clod. But the hawk crashed chest-first right there.
That’s what happens when you roam out of your territory into the domain of others.
So, mendicants, don’t roam out of your own territory into the domain of others. If you roam out of your own territory into the domain of others, Māra will find a vulnerability and get hold of you.
And what is not a mendicant’s own territory but the domain of others? It’s the five kinds of sensual stimulation. What five? Sights known by the eye that are likable, desirable, agreeable, pleasant, sensual, and arousing. Sounds known by the ear … Smells known by the nose … Tastes known by the tongue … Touches known by the body that are likable, desirable, agreeable, pleasant, sensual, and arousing. This is not a mendicant’s own territory but the domain of others.
You should roam inside your own territory, the domain of your fathers. If you roam inside your own territory, the domain of your fathers, Māra won’t find a vulnerability or get hold of you.
And what is a mendicant’s own territory, the domain of the fathers? It’s the four kinds of mindfulness meditation. What four? It’s when a mendicant meditates by observing an aspect of the body—keen, aware, and mindful, rid of desire and aversion for the world. They meditate observing an aspect of feelings … mind … principles—keen, aware, and mindful, rid of desire and aversion for the world. This is a mendicant’s own territory, the domain of the fathers.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
“Bhikkhus, once in the past a hawk suddenly swooped down and seized a quail. Then, while the quail was being carried off by the hawk, he lamented: ‘We were so unlucky, of so little merit! We strayed out of our own resort into the domain of others. If we had stayed in our own resort today, in our own ancestral domain, this hawk wouldn’t have stood a chance against me in a fight.’—‘But what is your own resort, quail, what is your own ancestral domain?’—‘The freshly ploughed field covered with clods of soil.’
“Then the hawk, confident of her own strength, not boasting of her own strength, released the quail, saying: ‘Go now, quail, but even there you won’t escape me.’
“Then, bhikkhus, the quail went to a freshly ploughed field covered with clods of soil. Having climbed up on a large clod, he stood there and addressed the hawk: ‘Come get me now, hawk! Come get me now, hawk!’
“Then the hawk, confident of her own strength, not boasting of her own strength, folded up both her wings and suddenly swooped down on the quail. But when the quail knew, ‘That hawk has come close,’ he slipped inside that clod, and the hawk shattered her breast right on the spot. So it is, bhikkhus, when one strays outside one’s own resort into the domain of others.
“Therefore, bhikkhus, do not stray outside your own resort into the domain of others. Mara will gain access to those who stray outside their own resort into the domain of others; Mara will get a hold on them.
“And what is not a bhikkhu’s own resort but the domain of others? It is the five cords of sensual pleasure. What five? Forms cognizable by the eye that are desirable, lovely, agreeable, pleasing, sensually enticing, tantalizing. Sounds cognizable by the ear … Odours cognizable by the nose … Tastes cognizable by the tongue … Tactile objects cognizable by the body that are desirable, lovely, agreeable, pleasing, sensually enticing, tantalizing. These are the five cords of sensual pleasure. This is what is not a bhikkhu’s own resort but the domain of others.
“Move in your own resort, bhikkhus, in your own ancestral domain. Mara will not gain access to those who move in their own resort, in their own ancestral domain; Mara will not get a hold on them.
“And what is a bhikkhu’s resort, his own ancestral domain? It is the four establishments of mindfulness. What four? Here, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure in regard to the world. He dwells contemplating feelings in feelings … mind in mind … phenomena in phenomena, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure in regard to the world. This is a bhikkhu’s resort, his own ancestral domain.”
