เหตุที่ทำให้กุศลธรรมเกิด และทำให้อกุศลธรรมเสื่อม
ภิกษุทั้งหลาย อกุศลธรรมเหล่าใดเหล่าหนึ่งที่เป็นไปในส่วนอกุศล เป็นไปในฝักฝ่ายอกุศล ทั้งหมดนั้น มีใจเป็นหัวหน้า ใจเกิดก่อนธรรมเหล่านั้น อกุศลธรรมเกิดทีหลัง.
ภิกษุทั้งหลาย กุศลธรรมเหล่าใดเหล่าหนึ่งที่เป็นไปในส่วนกุศล เป็นไปในฝักฝ่ายกุศล ทั้งหมดนั้น มีใจเป็นหัวหน้า ใจเกิดก่อนธรรมเหล่านั้น กุศลธรรมเกิดทีหลัง.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนความประมาทนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลประมาทแล้ว อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนความไม่ประมาทนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลไม่ประมาทแล้ว กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนความเป็นผู้เกียจคร้านนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเกียจคร้านแล้ว อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนการปรารภความเพียรนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้ปรารภความเพียร กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนความเป็นผู้มักมากนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มักมาก อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนความเป็นผู้มักน้อยนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มักน้อย กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนความเป็นผู้ไม่สันโดษนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้ไม่สันโดษ อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนความเป็นผู้สันโดษนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้สันโดษ กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนการทำไว้ในใจโดยไม่แยบคายนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลทำไว้ในใจโดยไม่แยบคาย อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนการทำไว้ในใจโดยแยบคายนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลทำไว้ในใจโดยแยบคาย กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนความเป็นผู้ไม่มีสัมปชัญญะนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้ไม่มีสัมปชัญญะ อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนความเป็นผู้มีสัมปชัญญะนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มีสัมปชัญญะ กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนความเป็นผู้มีมิตรชั่วนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มีมิตรชั่ว อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนความเป็นผู้มีมิตรดีนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มีมิตรดี กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนการประกอบอกุศลธรรมเนืองๆ และการไม่ประกอบกุศลธรรมเนืองๆ นี้ ภิกษุทั้งหลาย เพราะการประกอบอกุศลธรรมเนืองๆ และเพราะการไม่ประกอบกุศลธรรมเนืองๆ อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราย่อมไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนการประกอบกุศลธรรมเนืองๆ และการไม่ประกอบอกุศลธรรมเนืองๆ นี้ ภิกษุทั้งหลาย เพราะการประกอบกุศลธรรมเนืองๆ และเพราะการไม่ประกอบอกุศลธรรมเนืองๆ กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
… ภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความเจริญ เพื่อความไพบูลย์ยิ่งขึ้น เหมือนกับมิจฉาทิฏฐินี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มีมิจฉาทิฏฐิ (ความเห็นผิด) อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความเจริญ เพื่อความไพบูลย์ยิ่งขึ้น.
ภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความเจริญ เพื่อความไพบูลย์ยิ่งขึ้น เหมือนกับสัมมาทิฏฐินี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มีสัมมาทิฏฐิ (ความเห็นชอบ) กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความเจริญ เพื่อความไพบูลย์ยิ่งขึ้น.
ภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมไม่เกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนกับมิจฉาทิฏฐินี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มีมิจฉาทิฏฐิ กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมไม่เกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมไม่เกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนกับสัมมาทิฏฐินี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มีสัมมาทิฏฐิ อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมไม่เกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป.
ภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้มิจฉาทิฏฐิที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรือมิจฉาทิฏฐิที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเจริญยิ่งขึ้น เหมือนการทำไว้ในใจโดยไม่แยบคายนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลทำไว้ในใจโดยไม่แยบคาย มิจฉาทิฏฐิที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และมิจฉาทิฏฐิที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเจริญยิ่งขึ้น.
ภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้สัมมาทิฏฐิที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น หรือสัมมาทิฏฐิที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเจริญยิ่งขึ้น เหมือนการทำไว้ในใจโดยแยบคายนี้ ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลทำไว้ในใจโดยแยบคาย สัมมาทิฏฐิที่ยังไม่เกิด ย่อมเกิดขึ้น และสัมมาทิฏฐิที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเจริญยิ่งขึ้น.
-บาลี เอก. อํ. 20/13, 40/57, 181.
https://84000.org/tipitaka/pali/?20//13
https://84000.org/tipitaka/pali/?20//40
https://etipitaka.com/read/pali/20/13/
https://etipitaka.com/read/pali/20/40/
English translation by Bhikkhu Sujato
56
“Mendicants, intention shapes all phenomena whatsoever that are unskillful, part of the unskillful, on the side of the unskillful. Intention is the first of those phenomena to arise, and unskillful phenomena follow right behind.”
57
“Mendicants, intention shapes all phenomena whatsoever that are skillful, part of the skillful, on the side of the skillful. Intention is the first of those phenomena to arise, and skillful phenomena follow right behind.”
58
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to unskillful qualities, or makes skillful qualities decline like negligence. When you’re negligent, unskillful qualities arise and skillful qualities decline.”
59
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to skillful qualities, or makes unskillful qualities decline like diligence. When you’re diligent, skillful qualities arise and unskillful qualities decline.”
60
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to unskillful qualities, or makes skillful qualities decline like laziness. When you’re lazy, unskillful qualities arise and skillful qualities decline.”
61
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to skillful qualities, or makes unskillful qualities decline like arousing energy. When you’re energetic, skillful qualities arise and unskillful qualities decline.”
62
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to unskillful qualities, or makes skillful qualities decline like having many wishes. When you have many wishes, unskillful qualities arise and skillful qualities decline.”
63
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to skillful qualities, or makes unskillful qualities decline like having few wishes. When you have few wishes, skillful qualities arise and unskillful qualities decline.”
64
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to unskillful qualities, or makes skillful qualities decline like lack of contentment. When you lack contentment, unskillful qualities arise and skillful qualities decline.”
65
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to skillful qualities, or makes unskillful qualities decline like contentment. When you’re contented, skillful qualities arise and unskillful qualities decline.”
66
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to unskillful qualities, or makes skillful qualities decline like improper attention. When you attend improperly, unskillful qualities arise and skillful qualities decline.”
67
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to skillful qualities, or makes unskillful qualities decline like proper attention. When you attend properly, skillful qualities arise and unskillful qualities decline.”
68
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to unskillful qualities, or makes skillful qualities decline like lack of situational awareness. When you lack situational awareness, unskillful qualities arise and skillful qualities decline.”
69
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to skillful qualities, or makes unskillful qualities decline like situational awareness. When you have situational awareness, skillful qualities arise and unskillful qualities decline.”
70
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to unskillful qualities, or makes skillful qualities decline like bad friends. When you have bad friends, unskillful qualities arise and skillful qualities decline.”
71
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to skillful qualities, or makes unskillful qualities decline like good friends. When you have good friends, skillful qualities arise and unskillful qualities decline.”
72
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to unskillful qualities, or makes skillful qualities decline like pursuing bad habits and not good habits. When you pursue bad habits and not good habits, unskillful qualities arise and skillful qualities decline.”
73
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to skillful qualities, or makes unskillful qualities decline like pursuing good habits and not bad habits. When you pursue good habits and not bad habits, skillful qualities arise and unskillful qualities decline.”
306
… “Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to unskillful qualities, or, when they have arisen, makes them increase and grow like wrong view. When you have wrong view, unskillful qualities arise or, when they have arisen, they increase and grow.”
307
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to skillful qualities, or, when they have arisen, makes them increase and grow like right view. When you have right view, unarisen skillful qualities arise or, when they have arisen, they increase and grow.”
308
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to unskillful qualities, or makes skillful qualities decline like wrong view. When you have wrong view, unskillful qualities arise and skillful qualities decline.”
309
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to skillful qualities, or makes unskillful qualities decline like right view. When you have right view, skillful qualities arise and unskillful qualities decline.”
310
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to wrong view, and once arisen, makes it grow like improper attention. When you attend improperly, wrong view arises, and once arisen it grows.”
311
“Mendicants, I do not see a single thing that gives rise to right view, or, once it has already arisen, makes it grow like proper attention. When you attend properly, right view arises, and once arisen it grows.”
https://suttacentral.net/an1.51-60/en/sujato
https://suttacentral.net/an1.61-70/en/sujato
