การพิจารณาเพื่อเลือกบุคคลที่ไม่ควรคบ และบุคคลที่ควรคบ (๑)
ภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๓ จำพวกเหล่านี้ มีปรากฏอยู่ในโลก ๓ จำพวกอะไรบ้าง คือ
๑) บุคคลที่ไม่ควรเสพ ไม่ควรคบ ไม่ควรเข้าไปนั่งใกล้ มีอยู่
๒) บุคคลที่ควรเสพ ควรคบ ควรเข้าไปนั่งใกล้ มีอยู่
๓) บุคคลที่จะต้องสักการะ เคารพ แล้วจึงเสพ คบหา เข้าไปนั่งใกล้ มีอยู่
ภิกษุทั้งหลาย ก็บุคคลที่ไม่ควรเสพ ไม่ควรคบ ไม่ควรเข้าไปนั่งใกล้ เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย บุคคลบางคนในกรณีนี้ เป็นคนต่ำทราม (กว่าตน) โดยศีล สมาธิ และปัญญา ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเห็นปานนี้ ไม่ควรเสพ ไม่ควรคบ ไม่ควรเข้าไปนั่งใกล้ นอกจากจะเอ็นดูอนุเคราะห์กัน.
ภิกษุทั้งหลาย ก็บุคคลที่ควรเสพ ควรคบ ควรเข้าไปนั่งใกล้ เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย บุคคลบางคนในกรณีนี้ เป็นคนมีความเสมอกันกับตนโดยศีล สมาธิ และปัญญา ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเห็นปานนี้ ควรเสพ ควรคบ ควรเข้าไปนั่งใกล้ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะการสนทนาปรารภศีล จักมีแก่พวกเราซึ่งเป็นคนที่มีความเสมอกันโดยศีลด้วย การสนทนาของพวกเรานั้น จักเป็นถ้อยคำที่ดำเนินไปได้ด้วย และจักเป็นความสำราญของพวกเราด้วย การสนทนาปรารภสมาธิ จักมีแก่พวกเราซึ่งเป็นคนที่มีความเสมอกันโดยสมาธิด้วย การสนทนาของพวกเรานั้น จักเป็นถ้อยคำที่ดำเนินไปได้ด้วย และจักเป็นความสำราญของพวกเราด้วย การสนทนาปรารภปัญญา จักมีแก่พวกเราซึ่งเป็นคนที่มีความเสมอกันโดยปัญญาด้วย การสนทนาของพวกเรานั้น จักเป็นถ้อยคำที่ดำเนินไปได้ด้วย และจักเป็นความสำราญของพวกเราด้วย ดังนั้น บุคคลเห็นปานนี้ จึงควรเสพ ควรคบ ควรเข้าไปนั่งใกล้.
ภิกษุทั้งหลาย ก็บุคคลที่จะต้องสักการะ เคารพ แล้วจึงเสพ คบหา เข้าไปนั่งใกล้ เป็นอย่างไร คือ ภิกษุทั้งหลาย บุคคลบางคนในกรณีนี้ เป็นผู้ที่ยิ่งว่าตนโดยศีล สมาธิ และปัญญา ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเห็นปานนี้ จักต้องสักการะ เคารพ แล้วจึงเสพ คบหา เข้าไปนั่งใกล้ ข้อนั้นเพราะเหตุอะไร เพราะอาการเช่นนี้ จักบำเพ็ญศีลขันธ์ที่ยังไม่บริบูรณ์ให้บริบูรณ์ หรือจักอนุเคราะห์ศีลขันธ์ที่บริบูรณ์อยู่ด้วยปัญญาในที่นั้นๆ จักบำเพ็ญสมาธิขันธ์ที่ยังไม่บริบูรณ์ให้บริบูรณ์ หรือจักอนุเคราะห์สมาธิขันธ์ที่บริบูรณ์อยู่ด้วยปัญญาในที่นั้นๆ จักบำเพ็ญปัญญาขันธ์ที่ยังไม่บริบูรณ์ให้บริบูรณ์ หรือจักอนุเคราะห์ปัญญาขันธ์ที่บริบูรณ์อยู่ด้วยปัญญาในที่นั้นๆ ดังนั้น บุคคลเห็นปานนี้ จึงควรสักการะ เคารพ แล้วจึงเสพ คบหา เข้าไปนั่งใกล้.
ภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๓ จำพวกเหล่านี้แล มีปรากฏอยู่ในโลก.
บุรุษคบคนเลว ย่อมเลวลง คบคนที่เสมอกัน ย่อมไม่เสื่อมในกาลไหนๆ
คบคนที่สูงกว่า ย่อมพลันเด่นขึ้น ดังนั้น จึงควรคบคนที่สูงกว่าตน ดังนี้.
-บาลี ติก. อํ. 20/157/465.
https://84000.org/tipitaka/pali/?20//157
https://etipitaka.com/read/pali/20/157
English translation by Bhikkhu Sujato
“These three people are found in the world. What three? There is a person you shouldn’t associate with, accompany, or attend. There is a person you should associate with, accompany, and attend. There is a person you should associate with, accompany, and attend with honor and respect.
Who is the person you shouldn’t associate with, accompany, or attend? It’s someone who is inferior in terms of ethics, immersion, and wisdom. You shouldn’t associate with, accompany, or attend such a person, except out of kindness and compassion.
Who is the person you should associate with, accompany, and attend? It’s someone who is similar in terms of ethics, immersion, and wisdom. You should associate with, accompany, and attend such a person. Why is that? Thinking, ‘Since our ethical conduct is similar, we can discuss ethics, the conversation will flow, and we’ll both be at ease. Since our immersion is similar, we can discuss immersion, the conversation will flow, and we’ll both be at ease. Since our wisdom is similar, we can discuss wisdom, the conversation will flow, and we’ll both be at ease.’ That’s why you should associate with, accompany, and attend such a person.
Who is the person you should associate with, accompany, and attend with honor and respect? It’s someone who is superior in terms of ethics, immersion, and wisdom. You should associate with, accompany, and attend such a person with honor and respect. Why is that? Thinking, ‘I’ll fulfill the entire spectrum of ethical conduct I haven’t yet fulfilled, or support with wisdom in every situation the ethical conduct I’ve already fulfilled. I’ll fulfill the entire spectrum of immersion I haven’t yet fulfilled, or support with wisdom in every situation the immersion I’ve already fulfilled. I’ll fulfill the entire spectrum of wisdom I haven’t yet fulfilled, or support with wisdom in every situation the wisdom I’ve already fulfilled.’ That’s why you should associate with, accompany, and attend this person with honor and respect.
These are the three people found in the world.
A man who associates with an inferior goes downhill,
but associating with an equal, you’ll never decline;
following the best, you’ll quickly rise up,
so you should keep company with people better than you.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
“Bhikkhus, there are these three kinds of persons found existing in the world. What three? (1) There is a person who is not to be associated with, followed, and served; (2) a person who is to be associated with, followed, and served; and (3) a person who is to be associated with, followed, and served with honor and respect.
(1) “And what kind of person, bhikkhus, is not to be associated with, followed, and served? Here, some person is inferior to oneself in virtuous behavior, concentration, and wisdom. Such a person is not to be associated with, followed, and served except out of sympathy and compassion.
(2) “And what kind of person is to be associated with, followed, and served? Here, some person is similar to oneself in virtuous behavior, concentration, and wisdom. Such a person is to be associated with, followed, and served. For what reason? Because one considers: ‘Since we are similar with regard to virtuous behavior, we will have a discussion on virtuous behavior, and it will flow on smoothly between us, and we will feel at ease. Since we are similar with regard to concentration, we will have a discussion on concentration, and it will flow on smoothly between us, and we will feel at ease. Since we are similar with regard to wisdom, we will have a discussion on wisdom, and it will flow on smoothly between us, and we will feel at ease.’ Therefore such a person is to be associated with, followed, and served.
(3) “And what kind of person is to be associated with, followed, and served with honor and respect? Here, some person is superior to oneself in virtuous behavior, concentration, and wisdom. Such a person is to be associated with, followed, and served with honor and respect. For what reason? Because one considers: ‘In such a way I will fulfill the aggregate of virtuous behavior that I have not yet fulfilled or assist with wisdom in various respects the aggregate of virtuous behavior that I have fulfilled. I will fulfill the aggregate of concentration that I have not yet fulfilled or assist with wisdom in various respects the aggregate of concentration that I have fulfilled. I will fulfill the aggregate of wisdom that I have not yet fulfilled or assist with wisdom in various respects the aggregate of wisdom that I have fulfilled.’ Therefore such a person is to be associated with, followed, and served with honor and respect.
“These, bhikkhus, are the three kinds of persons found existing in the world.”
One who associates with an inferior person declines;
one who associates with an equal does not decline;
attending on a superior person one develops quickly;
therefore you should follow one superior to yourself.
