สมัยที่ไม่เหมาะสมในการทำความเพียร และสมัยที่เหมาะสมในการทำความเพียร
ภิกษุทั้งหลาย สมัยที่ไม่เหมาะสมในการทำความเพียร ๕ ประการเหล่านี้ ๕ ประการอะไรบ้าง คือ
๑) ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ เป็นคนแก่เฒ่า ถูกความชราครอบงำ นี้เป็นสมัยที่ไม่เหมาะสมในการทำความเพียรข้อที่ ๑.
๒) ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้เจ็บป่วยไข้ ถูกความเจ็บป่วยไข้ครอบงำ นี้เป็นสมัยที่ไม่เหมาะสมในการทำความเพียรข้อที่ ๒.
๓) ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง เป็นสมัยที่เกิดทุพภิกขภัย ข้าวกล้าเสียหาย บิณฑบาตหาได้ยาก ไม่สะดวกที่จะยังอัตภาพให้เป็นไปได้ด้วยการแสวงหาบิณฑบาต นี้เป็นสมัยที่ไม่เหมาะสมในการทำความเพียรข้อที่ ๓.
๔) ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง เป็นสมัยที่มีภัย มีความกำเริบในป่าดง ชาวชนบทพากันขึ้นยานพาหนะอพยพไป นี้เป็นสมัยที่ไม่เหมาะสมในการทำความเพียรข้อที่ ๔.
๕) ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง เป็นสมัยที่สงฆ์แตกกัน ภิกษุทั้งหลาย ก็เมื่อสงฆ์แตกกันแล้ว ย่อมมีการด่ากันและกัน มีการบริภาษกันและกัน มีการใส่ร้ายกันและกัน มีการทอดทิ้งกันและกัน คนที่ไม่เลื่อมใสในสงฆ์หมู่นั้น ย่อมไม่เลื่อมใส และคนบางพวกที่เลื่อมใสอยู่แล้ว ย่อมเปลี่ยนเป็นอย่างอื่นไป นี้เป็นสมัยที่ไม่เหมาะสมในการทำความเพียรข้อที่ ๕.
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล สมัยที่ไม่เหมาะสมในการทำความเพียร ๕ ประการ.
ภิกษุทั้งหลาย สมัยที่เหมาะสมในการทำความเพียร ๕ ประการเหล่านี้ ๕ ประการอะไรบ้าง คือ
๑) ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ ยังหนุ่มแน่น มีผมดำสนิท ประกอบด้วยความเป็นหนุ่มที่กำลังเจริญ ยังตั้งอยู่ในปฐมวัย นี้เป็นสมัยที่เหมาะสมในการทำความเพียรข้อที่ ๑.
๒) ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้มีอาพาธน้อย มีโรคเบาบาง ประกอบด้วยไฟธาตุที่เผาอาหารให้ย่อยอย่างสม่ำเสมอ ไม่เย็นนัก ไม่ร้อนนัก พอปานกลาง สมควรแก่การบำเพ็ญเพียร นี้เป็นสมัยที่เหมาะสมในการทำความเพียรข้อที่ ๒.
๓) ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง เป็นสมัยที่อาหารหาง่าย ข้าวกล้างามดี บิณฑบาตหาได้ง่าย สะดวกที่จะยังอัตภาพให้เป็นไปด้วยการแสวงหาบิณฑบาต นี้เป็นสมัยที่เหมาะสมในการทำความเพียรข้อที่ ๓.
๔) ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง เป็นสมัยที่พวกมนุษย์พร้อมเพรียงกัน (สามัคคีกัน) มีความยินดีต่อกัน ไม่วิวาทกัน เป็นเหมือนน้ำนมกับน้ำ มองดูกันและกันด้วยสายตาที่ประกอบด้วยความรัก นี้เป็นสมัยที่เหมาะสมในการทำความเพียรข้อที่ ๔.
๕) ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง เป็นสมัยที่สงฆ์พร้อมเพรียงกัน มีความยินดีต่อกัน ไม่วิวาทกัน มีอุเทศร่วมกัน อยู่เป็นผาสุก ภิกษุทั้งหลาย เมื่อสงฆ์สมัครสมานกัน ย่อมไม่มีการด่ากันและกัน ไม่มีการบริภาษกันและกัน ไม่มีการใส่ร้ายกันและกัน ไม่มีการทอดทิ้งกันและกัน คนที่ไม่เลื่อมใสในสงฆ์หมู่นั้น ย่อมเลื่อมใส และคนที่เลื่อมใสอยู่แล้ว ย่อมเลื่อมใสยิ่งขึ้นไป นี้เป็นสมัยที่เหมาะสมในการทำความเพียรข้อที่ ๕.
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล สมัยที่เหมาะสมในการทำความเพียร ๕ ประการ.
-บาลี ปญฺจก. อํ. 22/75/54.
https://84000.org/tipitaka/pali/?22//75
https://etipitaka.com/read/pali/22/75
English translation by Bhikkhu Sujato
“Mendicants, there are five times that are not good for meditation. What five?
Firstly, a mendicant is old, overcome with old age. This is the first time that’s not good for meditation.
Furthermore, a mendicant is sick, overcome by sickness. This is the second time that’s not good for meditation.
Furthermore, there’s a famine, a bad harvest, so it’s hard to get almsfood, and not easy to keep going by collecting alms. This is the third time that’s not good for meditation.
Furthermore, there’s peril from wild savages, and the countryfolk mount their vehicles and flee everywhere. This is the fourth time that’s not good for meditation.
Furthermore, there’s a schism in the Saṅgha. When the Saṅgha is split, they abuse, insult, block, and reject each other. This doesn’t inspire confidence in those without it, and it causes some with confidence to change their minds. This is the fifth time that’s not good for meditation.
These are the five times that are not good for meditation.
There are five times that are good for meditation. What five?
Firstly, a mendicant is a youth, young, black-haired, blessed with youth, in the prime of life. This is the first time that’s good for meditation.
Furthermore, they are rarely ill or unwell. Their stomach digests well, being neither too hot nor too cold, but just right, and fit for meditation. This is the second time that’s good for meditation.
Furthermore, there’s plenty of food, a good harvest, so it’s easy to get almsfood, and easy to keep going by collecting alms. This is the third time that’s good for meditation.
Furthermore, people live in harmony, appreciating each other, without quarreling, blending like milk and water, and regarding each other with kindly eyes. This is the fourth time that’s good for meditation.
Furthermore, the Saṅgha lives comfortably, in harmony, appreciating each other, without quarreling, with one recitation. When the Saṅgha is in harmony, they don’t abuse, insult, block, or reject each other. This inspires confidence in those without it, and increases confidence in those who have it. This is the fifth time that’s good for meditation.
These are the five times that are good for meditation.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
“Bhikkhus, there are these five unfavorable occasions for striving. What five?
(1) “Here, a bhikkhu is old, overcome by old age. This is the first unfavorable occasion for striving.
(2) “Again, a bhikkhu is ill, overcome by illness. This is the second unfavorable occasion for striving.
(3) “Again, there is a famine, a poor harvest, a time when almsfood is difficult to obtain and it is not easy to subsist by means of gleaning. This is the third unfavorable occasion for striving.
(4) “Again, there is peril, turbulence in the wilderness, and the people of the countryside, mounted on their vehicles, flee on all sides. This is the fourth unfavorable occasion for striving.
(5) “Again, there is a schism in the Saṅgha, and when there is a schism in the Saṅgha there are mutual insults, mutual reviling, mutual disparagement, and mutual rejection. Then those without confidence do not gain confidence, while some of those with confidence change their minds. This is the fifth unfavorable occasion for striving.
“These are the five unfavorable occasions for striving.
“There are, bhikkhus, these five favorable occasions for striving. What five?
(1) “Here, a bhikkhu is young, a black-haired young man endowed with the blessing of youth, in the prime of life. This is the first favorable occasion for striving.
(2) “Again, a bhikkhu is seldom ill or afflicted, possessing an even digestion that is neither too cool nor too hot but moderate and suitable for striving. This is the second favorable occasion for striving.
(3) “Again, food is plentiful; there has been a good harvest and almsfood is abundant, so that one can easily sustain oneself by means of gleaning. This is the third favorable occasion for striving.
(4) “Again, people are dwelling in concord, harmoniously, without disputes, blending like milk and water, viewing each other with eyes of affection. This is the fourth favorable occasion for striving.
(5) “Again, the Saṅgha is dwelling at ease—in concord, harmoniously, without disputes, with a single recitation. When the Saṅgha is in concord, there are no mutual insults, no mutual reviling, no mutual disparagement, and no mutual rejection. Then those without confidence gain confidence and those with confidence increase in their confidence. This is the fifth favorable occasion for striving.
“These are the five favorable occasions for striving.”
