ทำความเพียร แข่งกับภัยในอนาคต
ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้เห็นภัยในอนาคต ๕ ประการเหล่านี้ ก็ควรที่จะเป็นผู้ไม่ประมาท มีความเพียร มีใจเด็ดเดี่ยว เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง ภัยในอนาคต ๕ ประการอะไรบ้าง คือ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ ย่อมพิจารณาเห็นดังนี้ว่า บัดนี้ เรายังเป็นหนุ่มแน่น ยังมีผมดำสนิท ประกอบด้วยความหนุ่มอันเจริญ ยังตั้งอยู่ในปฐมวัย แต่ถึงกระนั้น ก็มีสมัยที่ความชราย่อมจะถูกต้องกายนี้ ก็ผู้ที่แก่เฒ่าแล้ว ถูกความชราครอบงำแล้ว จะมนสิการถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ไม่ใช่ทำได้ง่ายเลย แม้จะเสพเสนาสนะอันสงัด คือ ป่าและป่าชัฏ ก็ไม่ใช่ทำได้ง่ายเลย ก่อนที่สิ่งอันไม่น่าปรารถนา ไม่น่ารักใคร่ ไม่น่าพอใจนั้น จะมาถึงเรา เราจะรีบปรารภความเพียร เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง เสียโดยเร็ว ซึ่งเมื่อเราถึงแล้ว แม้จะแก่เฒ่าก็จักอยู่เป็นผาสุก ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้เห็นภัยในอนาคตข้อที่ ๑ นี้ ควรแท้ที่จะเป็นผู้ไม่ประมาท มีความเพียร มีใจเด็ดเดี่ยวอยู่ เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง. ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง ภิกษุย่อมพิจารณาเห็นดังนี้ว่า บัดนี้ เรามีอาพาธน้อย มีโรคเบาบาง ประกอบด้วยไฟธาตุสำหรับย่อยอาหารสม่ำเสมอ ไม่เย็นนัก ไม่ร้อนนัก พอปานกลาง ควรแก่การบำเพ็ญเพียร แต่ย่อมมีสมัยที่พยาธิ คือ ความเจ็บไข้จะถูกต้องกายนี้ ก็ผู้ที่เจ็บไข้ อันความป่วยไข้ครอบงำแล้ว จะมนสิการถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ไม่ใช่ทำได้ง่ายเลย แม้จะเสพเสนาสนะอันสงัด คือ ป่าและป่าชัฏ ก็ไม่ใช่ทำได้ง่ายเลย ก่อนที่สิ่งอันไม่น่าปรารถนา ไม่น่ารักใคร่ ไม่น่าพอใจนั้น จะมาถึงเรา เราจะรีบปรารภความเพียร เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง เสียโดยเร็ว ซึ่งเมื่อเราถึงแล้ว แม้จะป่วยไข้ก็จักอยู่เป็นผาสุก ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้เห็นภัยในอนาคตข้อที่ ๒ นี้ ควรแท้ที่จะเป็นผู้ไม่ประมาท มีความเพียร มีใจเด็ดเดี่ยวอยู่ เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง. ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง ภิกษุย่อมพิจารณาเห็นดังนี้ว่า บัดนี้ ข้าวกล้างามดี บิณฑบาตก็หาได้ง่าย สะดวกแก่การแสวงหาเลี้ยงชีวิต แต่ก็ย่อมมีสมัยที่อาหารขาดแคลน ข้าวกล้าเสียหาย บิณฑบาตหาได้ยาก ไม่สะดวกแก่การแสวงหาเลี้ยงชีวิต อนึ่ง ในสมัยที่อาหารขาดแคลน พวกมนุษย์ย่อมหลั่งไหลไปในที่ที่มีอาหารหาง่าย ในที่นั้นย่อมมีการอยู่คลุกคลีด้วยหมู่คณะ มีการอยู่พลุกพล่านกัน เมื่อมีการอยู่คลุกคลีด้วยหมู่คณะ มีการอยู่พลุกพล่านกัน จะมนสิการถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ไม่ใช่ทำได้ง่ายเลย แม้จะเสพเสนาสนะอันสงัด คือ ป่าและป่าชัฏ ก็ไม่ใช่ทำได้ง่ายเลย ก่อนที่สิ่งอันไม่น่าปรารถนา ไม่น่ารักใคร่ ไม่น่าพอใจนั้น จะมาถึงเรา เราจะรีบปรารภความเพียร เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง เสียโดยเร็ว ซึ่งเมื่อเราถึงแล้ว แม้ในสมัยที่เกิดทุพภิกขภัย ก็จักอยู่เป็นผาสุก ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้เห็นภัยในอนาคตข้อที่ ๓ นี้ ควรแท้ที่จะเป็นผู้ไม่ประมาท มีความเพียร มีใจเด็ดเดี่ยวอยู่ เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง. ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง ภิกษุย่อมพิจารณาเห็นดังนี้ว่า บัดนี้มนุษย์ทั้งหลายย่อมเป็นผู้พร้อมเพรียงกัน ชื่นชมต่อกัน ไม่วิวาทกัน เข้ากันได้ดีดังน้ำนมกับน้ำ มองดูกันด้วยสายตาแสดงความรักใคร่กันอยู่ แต่ย่อมมีสมัยที่มีภัย มีความปั่นป่วนในดง ประชาชนวุ่นวาย และเมื่อมีภัย พวกมนุษย์ย่อมหลั่งไหลไปในที่ที่ปลอดภัย ในที่นั้นย่อมมีการอยู่คลุกคลีด้วยหมู่คณะ มีการอยู่พลุกพล่านกัน เมื่อมีการอยู่คลุกคลีด้วยหมู่คณะ มีการอยู่พลุกพล่านกัน จะมนสิการถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ไม่ใช่ทำได้ง่ายเลย แม้จะเสพเสนาสนะอันสงัด คือ ป่าและป่าชัฏ ก็ไม่ใช่ทำได้ง่ายเลย ก่อนที่สิ่งอันไม่น่าปรารถนา ไม่น่ารักใคร่ ไม่น่าพอใจนั้น จะมาถึงเรา เราจะรีบปรารภความเพียร เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง เสียโดยเร็ว ซึ่งเมื่อเราถึงแล้ว แม้ในสมัยที่มีภัย ก็จักอยู่เป็นผาสุก ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้เห็นภัยในอนาคตข้อที่ ๔ นี้ ควรแท้ที่จะเป็นผู้ไม่ประมาท มีความเพียร มีใจเด็ดเดี่ยวอยู่ เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง. ภิกษุทั้งหลาย อีกประการหนึ่ง ภิกษุย่อมพิจารณาเห็นดังนี้ว่า บัดนี้สงฆ์ทั้งหลาย เป็นผู้พร้อมเพรียงกัน ชื่นชมต่อกัน ไม่วิวาทกัน มีอุเทศร่วมกัน อยู่เป็นผาสุก แต่ก็ย่อมมีสมัยที่สงฆ์แตกกัน ก็เมื่อสงฆ์แตกกันแล้ว จะมนสิการถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ไม่ใช่ทำได้ง่ายเลย แม้จะเสพเสนาสนะอันสงัด คือ ป่าและป่าชัฏ ก็ไม่ใช่ทำได้ง่ายเลย ก่อนที่สิ่งอันไม่น่าปรารถนา ไม่น่ารักใคร่ ไม่น่าพอใจนั้น จะมาถึงเรา เราจะรีบปรารภความเพียร เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง เสียโดยเร็ว ซึ่งเมื่อเราถึงแล้ว แม้ในสมัยที่สงฆ์แตกกัน ก็จักอยู่เป็นผาสุก ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้เห็นภัยในอนาคตข้อที่ ๕ นี้ ควรแท้ที่จะเป็นผู้ไม่ประมาท มีความเพียร มีใจเด็ดเดี่ยวอยู่ เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง. ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเห็นภัยในอนาคต ๕ ประการเหล่านี้แล ควรเป็นผู้ไม่ประมาท มีความเพียร มีใจเด็ดเดี่ยวอยู่ เพื่อถึงสิ่งที่ยังไม่ถึง เพื่อบรรลุสิ่งที่ยังไม่ได้บรรลุ เพื่อทำให้แจ้งสิ่งที่ยังไม่ได้ทำให้แจ้ง.
-ปญฺจก. อํ. 22/117/78.
English translation by Bhikkhu Sujato
“Mendicants, seeing these five future perils is quite enough for a mendicant to meditate diligently, keenly, and resolutely for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized. What five? A mendicant reflects: ‘Currently I’m a youth, young, black-haired, blessed with youth, in the prime of life. But there will come a time when this body is struck with old age. When you’re old, overcome by old age, it’s not easy to focus on the instructions of the Buddhas, and it’s not easy to frequent remote lodgings in the wilderness and the forest. Before that unlikable, undesirable, and disagreeable thing happens, I’d better preempt it by rousing up energy for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized. That way, when it happens, I’ll live comfortably even though I’m old.’ This is the first future peril … Furthermore, a mendicant reflects: ‘Currently, I’m rarely ill or unwell. My stomach digests well, being neither too hot nor too cold, but just right, and fit for meditation. But there will come a time when this body is struck with sickness. When you’re sick, overcome by sickness, it’s not easy to focus on the instructions of the Buddhas, and it’s not easy to frequent remote lodgings in the wilderness and the forest. Before that unlikable, undesirable, and disagreeable thing happens, I’d better preempt it by rousing up energy for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized. That way, when it happens, I’ll live comfortably even though I’m sick.’ This is the second future peril … Furthermore, a mendicant reflects: ‘Currently, there’s plenty of food, a good harvest, so it’s easy to get almsfood, and easy to keep going by collecting alms. But there will come a time of famine, a bad harvest, when it’s hard to get almsfood, and not easy to keep going by collecting alms. In a time of famine, people move to where there’s plenty of food, where they live crowded and cramped together. When you live crowded and cramped together, it’s not easy to focus on the instructions of the Buddhas, and it’s not easy to frequent remote lodgings in the wilderness and the forest. Before that unlikable, undesirable, and disagreeable thing happens, I’d better preempt it by rousing up energy for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized. That way, when it happens, I’ll live comfortably even though there’s a famine.’ This is the third future peril … Furthermore, a mendicant reflects: ‘Currently, people live in harmony, appreciating each other, without quarreling, blending like milk and water, and regarding each other with kindly eyes. But there will come a time of peril from wild savages, when the countryfolk mount their vehicles and flee everywhere. In a time of peril, people move to where there’s sanctuary, where they live crowded and cramped together. When you live crowded and cramped together, it’s not easy to focus on the instructions of the Buddhas, and it’s not easy to frequent remote lodgings in the wilderness and the forest. Before that unlikable, undesirable, and disagreeable thing happens, I’d better preempt it by rousing up energy for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized. That way, when it happens, I’ll live comfortably even in a time of peril.’ This is the fourth future peril … Furthermore, a mendicant reflects: ‘Currently, the Saṅgha lives comfortably, in harmony, appreciating each other, without quarreling, with one recitation. But there will come a time of schism in the Saṅgha. When there is schism in the Saṅgha, it’s not easy to focus on the instructions of the Buddhas, and it’s not easy to frequent remote lodgings in the wilderness and the forest. Before that unlikable, undesirable, and disagreeable thing happens, I’d better preempt it by rousing up energy for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized. That way, when it happens, I’ll live comfortably even though there’s schism in the Saṅgha.’ This is the fifth future peril … These are the five future perils, seeing which is quite enough for a mendicant to meditate diligently, keenly, and resolutely for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized.”
https://suttacentral.net/an5.78/en/sujato English translation by Ṭhānissaro Bhikkhu
“Monks, these five future dangers are just enough, when considered, for a monk—heedful, ardent, & resolute—to live for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized. Which five? “There is the case where a monk reminds himself of this: ‘At present I am young, black-haired, endowed with the blessings of youth in the first stage of life. The time will come, though, when this body is beset by old age. When one is overcome with old age & decay, it is not easy to pay attention to the Buddha’s teachings. It is not easy to reside in isolated forest or wilderness dwellings. Before this unwelcome, disagreeable, displeasing thing happens, let me first make an effort for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized, so that—endowed with that Dhamma—I will live in peace even when old.’ “This is the first future danger that is just enough, when considered, for a monk—heedful, ardent, & resolute—to live for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized. “And further, the monk reminds himself of this: ‘At present I am free from illness & discomfort, endowed with good digestion: not too cold, not too hot, of medium strength & tolerance. The time will come, though, when this body is beset with illness. When one is overcome with illness, it is not easy to pay attention to the Buddha’s teachings. It is not easy to reside in isolated forest or wilderness dwellings. Before this unwelcome, disagreeable, displeasing thing happens, let me first make an effort for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized, so that—endowed with that Dhamma—I will live in peace even when ill.’ “This is the second future danger that is just enough, when considered, for a monk—heedful, ardent, & resolute—to live for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized. “And further, the monk reminds himself of this: ‘At present food is plentiful, alms are easy to come by. It is easy to maintain oneself by gleanings & patronage. The time will come, though, when there is famine: Food is scarce, alms are hard to come by, and it is not easy to maintain oneself by gleanings & patronage. When there is famine, people will congregate where food is plentiful. There they will live packed & crowded together. When one is living packed & crowded together, it is not easy to pay attention to the Buddha’s teachings. It is not easy to reside in isolated forest or wilderness dwellings. Before this unwelcome, disagreeable, displeasing thing happens, let me first make an effort for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized, so that—endowed with that Dhamma—I will live in peace even when there is famine.’ “This is the third future danger that is just enough, when considered, for a monk—heedful, ardent, & resolute—to live for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized. “And further, the monk reminds himself of this: ‘At present people are in harmony, on friendly terms, without quarreling, like milk mixed with water, viewing one another with eyes of affection. The time will come, though, when there is danger & an invasion of savage tribes. Taking power, they will surround the countryside. When there is danger, people will congregate where it is safe. There they will live packed & crowded together. When one is living packed & crowded together, it is not easy to pay attention to the Buddha’s teachings. It is not easy to reside in isolated forest or wilderness dwellings. Before this unwelcome, disagreeable, displeasing thing happens, let me first make an effort for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized, so that—endowed with that Dhamma—I will live in peace even when there is danger.’ “This is the fourth future danger that is just enough, when considered, for a monk—heedful, ardent, & resolute—to live for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized. “And further, the monk reminds himself of this: ‘At present the Saṅgha—in harmony, on friendly terms, without quarreling—lives in comfort with a single recitation. The time will come, though, when the Saṅgha splits. When the Saṅgha is split, it is not easy to pay attention to the Buddha’s teachings. It is not easy to reside in isolated forest or wilderness dwellings. Before this unwelcome, disagreeable, displeasing thing happens, let me first make an effort for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized, so that—endowed with that Dhamma—I will live in peace even when the Saṅgha is split.’ “This is the fifth future danger that is just enough, when considered, for a monk—heedful, ardent, & resolute—to live for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized. “These are the five future dangers that are just enough, when considered, for a monk—heedful, ardent, & resolute—to live for the attaining of the as-yet-unattained, the reaching of the as-yet-unreached, the realization of the as-yet-unrealized.”
