ประโยชน์ที่ได้จากโภคทรัพย์
ครั้งนั้น อนาถบิณฑิกคหบดี เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ ถวายอภิวาทแล้วนั่งในที่สมควร ครั้นแล้ว พระผู้มีพระภาคได้ตรัสกับอนาถบิณฑิกคหบดีว่า
คหบดี ประโยชน์ที่จะพึงถือเอาได้จากโภคทรัพย์ ๕ ประการเหล่านี้ ๕ ประการอะไรบ้าง คือ
คหบดี อริยสาวกในกรณีนี้ ย่อมใช้จ่ายโภคทรัพย์ที่ตนหามาได้ด้วยความขยันหมั่นเพียร สะสมขึ้นด้วยกำลังแขน มีตัวชุ่มด้วยเหงื่อ เป็นโภคทรัพย์ที่ประกอบด้วยธรรม ได้มาโดยธรรม ในการเลี้ยงตนเองให้เป็นสุข ให้อิ่มหนำ บริหารตนให้อยู่เป็นสุขโดยถูกต้อง ในการเลี้ยงมารดาบิดา ให้เป็นสุข ให้อิ่มหนำ บริหารให้อยู่เป็นสุขโดยถูกต้อง ในการเลี้ยงบุตร ภรรยา ทาส คนรับใช้ คนทำงาน ให้เป็นสุข ให้อิ่มหนำ บริหารให้อยู่เป็นสุขโดยถูกต้อง นี้เป็นประโยชน์ที่จะพึงถือเอาได้จากโภคทรัพย์ข้อที่ ๑.
คหบดี อีกประการหนึ่ง อริยสาวกย่อมใช้จ่ายโภคทรัพย์ที่ตนหามาได้ด้วยความขยันหมั่นเพียร สะสมขึ้นด้วยกำลังแขน มีตัวชุ่มด้วยเหงื่อ เป็นโภคทรัพย์ที่ประกอบด้วยธรรม ได้มาโดยธรรม ในการเลี้ยงมิตรสหาย ให้เป็นสุข ให้อิ่มหนำ บริหารให้อยู่เป็นสุขโดยถูกต้อง นี้เป็นประโยชน์ที่จะพึงถือเอาได้จากโภคทรัพย์ข้อที่ ๒.
คหบดี อีกประการหนึ่ง อริยสาวกย่อมใช้จ่ายโภคทรัพย์ที่ตนหามาได้ด้วยความขยันหมั่นเพียร สะสมขึ้นด้วยกำลังแขน มีตัวชุ่มด้วยเหงื่อ เป็นโภคทรัพย์ที่ประกอบด้วยธรรม ได้มาโดยธรรม ในการทำตนให้ปลอดภัยจากอันตรายทั้งหลาย ทั้งที่เกิดจากไฟ จากน้ำ จากพระราชา จากโจร หรือจากทายาทผู้ไม่เป็นที่รัก นี้เป็นประโยชน์ที่จะพึงถือเอาได้จากโภคทรัพย์ข้อที่ ๓.
คหบดี อีกประการหนึ่ง อริยสาวกย่อมใช้จ่ายโภคทรัพย์ที่ตนหามาได้ด้วยความขยันหมั่นเพียร สะสมขึ้นด้วยกำลังแขน มีตัวชุ่มด้วยเหงื่อ เป็นโภคทรัพย์ที่ประกอบด้วยธรรม ได้มาโดยธรรม ในการทำพลีกรรม ๕ ประการ คือ ญาติพลี (บำรุงญาติ) อติถิพลี (ต้อนรับแขก) ปุพพเปตพลี (บำรุงญาติที่ตายไปแล้ว คือ ทำบุญอุทิศให้) ราชพลี (บำรุงราชการ คือ บริจาคทรัพย์ช่วยชาติ) เทวตาพลี (บำรุงเทวดา คือ ทำบุญอุทิศให้เทวดา) นี้เป็นประโยชน์ที่จะพึงถือเอาได้จากโภคทรัพย์ข้อที่ ๔.
คหบดี อีกประการหนึ่ง อริยสาวกย่อมใช้จ่ายโภคทรัพย์ที่ตนหามาได้ด้วยความขยันหมั่นเพียร สะสมขึ้นด้วยกำลังแขน มีตัวชุ่มด้วยเหงื่อ เป็นโภคทรัพย์ที่ประกอบด้วยธรรม ได้มาโดยธรรม ในการบำเพ็ญทักษิณาที่มีผลอันเลิศในเบื้องบน เป็นฝ่ายดี มีสุขเป็นผลตอบแทน เป็นไปเพื่อสวรรค์ ในสมณะหรือพราหมณ์ผู้งดเว้นจากความมัวเมาและความประมาท ผู้ตั้งอยู่ในขันติและโสรัจจะ ผู้ฝึกฝน ทำความสงบ ทำความดับเย็นแก่ตนเอง นี้เป็นประโยชน์ที่จะพึงถือเอาได้จากโภคทรัพย์ข้อที่ ๕.
คหบดี เหล่านี้แล ประโยชน์ที่จะพึงถือเอาได้จากโภคทรัพย์ ๕ ประการ.
คหบดี ถ้าเมื่ออริยสาวกนั้น ถือเอาประโยชน์ที่ได้จากโภคทรัพย์ ๕ ประการเหล่านี้ แล้วทำให้โภคทรัพย์หมดสิ้นไป อริยสาวกนั้นย่อมมีความคิดอย่างนี้ว่า เราถือเอาประโยชน์ที่ได้จากโภคทรัพย์นั้นแล้ว และโภคทรัพย์ของเราก็หมดสิ้นไปเพราะเหตุนี้ อริยสาวกนั้น ย่อมไม่มีความเดือดร้อนใจ.
คหบดี ถ้าเมื่ออริยสาวกนั้น ถือเอาประโยชน์ที่ได้จากโภคทรัพย์ ๕ ประการเหล่านี้ แล้วโภคทรัพย์เจริญขึ้น อริยสาวกนั้นย่อมมีความคิดอย่างนี้ว่า เราถือเอาประโยชน์ที่ได้จากโภคทรัพย์นั้นแล้ว และโภคทรัพย์ของเราก็เจริญขึ้น อริยสาวกนั้นย่อมไม่มีความเดือดร้อนใจ ด้วยเหตุทั้ง ๒ ประการนี้แล.
โภคทรัพย์ทั้งหลายเราได้บริโภคแล้ว
คนที่ควรเลี้ยงเราก็ได้เลี้ยงแล้ว
เราข้ามพ้นอันตรายทั้งหลายได้แล้ว.
ทักษิณาอันมีผลสูงเลิศเราก็ได้ให้แล้ว
พลีกรรม ๕ ประการเราก็ได้ทำแล้ว
ท่านผู้มีศีล สำรวมอินทรีย์ ประพฤติพรหมจรรย์เราก็ได้บำรุงแล้ว.
บัณฑิตผู้อยู่ครองเรือน พึงปรารถนาโภคทรัพย์ เพื่อประโยชน์ใด
ประโยชน์นั้น เราก็ได้บรรลุแล้วโดยลำดับ
กรรมที่ไม่เดือดร้อนในภายหลัง เราก็ได้ทำแล้ว.
นรชนผู้มีความตายเป็นธรรมดา เมื่อคำนึงถึงเหตุนี้
จึงดำรงอยู่แล้วในธรรมของพระอริยะ
บัณฑิตทั้งหลายย่อมสรรเสริญเขาในโลกนี้
เมื่อเขาละโลกนี้ไปแล้ว ย่อมบันเทิงใจในสวรรค์.
-บาลี ปญฺจ. อํ. 22/48/41.
https://84000.org/tipitaka/pali/?22//48
https://etipitaka.com/read/pali/22/48
English translation by Bhikkhu Sujato
At one time the Buddha was staying near Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery. Then the householder Anāthapiṇḍika went up to the Buddha, bowed, and sat down to one side. The Buddha said to him:
“Householder, there are these five reasons to get rich. What five?
Firstly, with his legitimate wealth—earned by his efforts and initiative, built up with his own hands, gathered by the sweat of the brow—a noble disciple makes himself happy and pleased, keeping himself properly happy. He makes his mother and father happy … He makes his children, partners, bondservants, workers, and staff happy … This is the first reason to get rich.
Furthermore, with his legitimate wealth he makes his friends and colleagues happy … This is the second reason to get rich.
Furthermore, with his legitimate wealth he protects himself against losses from such things as fire, water, kings, bandits, or unloved heirs. He keeps himself safe. This is the third reason to get rich.
Furthermore, with his legitimate wealth he makes five spirit-offerings: to relatives, guests, ancestors, king, and deities. This is the fourth reason to get rich.
Furthermore, with his legitimate wealth he establishes an uplifting religious donation for ascetics and brahmins—those who avoid intoxication and negligence, are settled in patience and gentleness, and who tame, calm, and extinguish themselves—that’s conducive to heaven, ripens in happiness, and leads to heaven. This is the fifth reason to get rich.
These are the five reasons to get rich.
Now if the riches a noble disciple gets for these five reasons run out, he thinks: ‘So, the riches I have obtained for these reasons are running out.’ And so he has no regrets.
But if the riches a noble disciple gets for these five reasons increase, he thinks: ‘So, the riches I have obtained for these reasons are increasing.’ And so he has no regrets in both cases.
‘I’ve enjoyed my wealth, supporting those who depend on me;
I’ve overcome losses;
I’ve given uplifting religious donations;
and made the five spirit-offerings.
I have looked after the ethical and
disciplined spiritual practitioners.I’ve achieved the purpose
for which an astute lay person
wishes to gain wealth.
I don’t regret what I’ve done.’A mortal person who recollects this
stands firm in the teaching of the noble ones.
They’re praised in this life by the astute,
and they depart to rejoice in heaven.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
On one occasion the Blessed One was dwelling at Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Park. Then the householder Anāthapiṇḍika approached the Blessed One, paid homage to him, and sat down to one side. The Blessed One then said to him:
“Householder, there are these five utilizations of wealth. What five?
(1) “Here, householder, with wealth acquired by energetic striving, amassed by the strength of his arms, earned by the sweat of his brow, righteous wealth righteously gained, the noble disciple makes himself happy and pleased and properly maintains himself in happiness; he makes his parents happy and pleased and properly maintains them in happiness; he makes his wife and children, his slaves, workers, and servants happy and pleased and properly maintains them in happiness. This is the first utilization of wealth.
(2) “Again, with wealth acquired by energetic striving … righteously gained, the noble disciple makes his friends and companions happy and pleased and properly maintains them in happiness. This is the second utilization of wealth. (3) “Again, with wealth acquired by energetic striving … righteously gained, the noble disciple makes provisions with his wealth against the losses that might arise because of fire or floods, kings or bandits or unloved heirs; he makes himself secure against them. This is the third utilization of wealth.
(4) “Again, with wealth acquired by energetic striving … righteously gained, the noble disciple makes the five oblations: to relatives, guests, ancestors, the king, and the deities. This is the fourth utilization of wealth.
(5) “Again, with wealth acquired by energetic striving … … righteously gained, the noble disciple establishes an uplifting offering of alms—an offering that is heavenly, resulting in happiness, conducive to heaven—to those ascetics and brahmins who refrain from intoxication and heedlessness, who are settled in patience and mildness, who tame themselves, calm themselves, and train themselves for nibbāna. This is the fifth utilization of wealth.
“These, householder, are the five utilizations of wealth. Householder, if a noble disciple’s wealth is exhausted when he has utilized it in these five ways, he thinks: ‘I have utilized wealth in these five ways and my wealth is exhausted.’ Thus he has no regret. But if a noble disciple’s wealth increases when he has utilized it in these five ways, he thinks: ‘I have utilized wealth in these five ways and my wealth has increased.’ Thus, either way, he has no regret.”
“I’ve enjoyed wealth,
supported my dependents,
and overcome adversities.
I have given an uplifting offering,
and performed the five oblations.I have served the virtuous monks,
the self-controlled celibate ones.
“I have achieved whatever purpose
a wise person, dwelling at home,
might have in desiring wealth;
what I have done brings me no regret.”Recollecting this, a mortal
remains firm in the noble Dhamma.
They praise him here in this life,
and after death he rejoices in heaven.
