ญาณวัตถุ ๗๗
พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ที่พระเชตวัน อารามของอนาถบิณฑิกเศรษฐี เขตพระนครสาวัตถี … พระผู้มีพระภาคได้ตรัสว่า
ภิกษุทั้งหลาย เราจักแสดงญาณวัตถุ[1] ๗๗ แก่พวกเธอทั้งหลาย พวกเธอทั้งหลายจงฟังธรรมะนั้น จงทำในใจให้ดี เราจักกล่าว.
ภิกษุเหล่านั้นรับพระดำรัสของพระผู้มีพระภาคว่า อย่างนั้นภันเต ดังนี้.
พระผู้มีพระภาคได้กล่าวต่อไปว่า ภิกษุทั้งหลาย ก็ญาณวัตถุ ๗๗ นั้นอะไรบ้าง คือ
[๑] ๑) ความรู้ว่า เพราะมีชาติเป็นปัจจัย จึงมีชรามรณะ ๒) ความรู้ว่า เมื่อชาติไม่มี ชรามรณะย่อมไม่มี ๓) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เพราะมีชาติเป็นปัจจัย จึงมีชรามรณะ ๔) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เมื่อชาติไม่มี ชรามรณะย่อมไม่มี ๕) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เพราะมีชาติเป็นปัจจัย จึงมีชรามรณะ ๖) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เมื่อชาติไม่มี ชรามรณะย่อมไม่มี ๗) ความรู้ว่า แม้ธัมมัฏฐิติญาณ[2]ในเรื่องนี้ ก็มีความสิ้นไป เสื่อมไป จางคลายไป ดับไป เป็นธรรมดา.
[๒] ๑) ความรู้ว่า เพราะมีภพเป็นปัจจัย จึงมีชาติ ๒) ความรู้ว่า เมื่อภพไม่มี ชาติย่อมไม่มี ๓) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เพราะมีภพเป็นปัจจัย จึงมีชาติ ๔) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เมื่อภพไม่มี ชาติย่อมไม่มี ๕) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เพราะมีภพเป็นปัจจัย จึงมีชาติ ๖) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เมื่อภพไม่มี ชาติย่อมไม่มี ๗) ความรู้ว่า แม้ธัมมัฏฐิติญาณในเรื่องนี้ ก็มีความสิ้นไป เสื่อมไป จางคลายไป ดับไป เป็นธรรมดา.
[๓] ๑) ความรู้ว่า เพราะมีอุปาทานเป็นปัจจัย จึงมีภพ ๒) ความรู้ว่า เมื่ออุปาทานไม่มี ภพย่อมไม่มี ๓) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เพราะมีอุปาทานเป็นปัจจัย จึงมีภพ ๔) คือความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เมื่ออุปาทานไม่มี ภพย่อมไม่มี ๕) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เพราะมีอุปาทานเป็นปัจจัย จึงมีภพ ๖) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เมื่ออุปาทานไม่มี ภพย่อมไม่มี ๗) ความรู้ว่า แม้ธัมมัฏฐิติญาณในเรื่องนี้ ก็มีความสิ้นไป เสื่อมไป จางคลายไป ดับไป เป็นธรรมดา.
[๔] ๑) ความรู้ว่า เพราะมีตัณหาเป็นปัจจัย จึงมีอุปาทาน ๒) ความรู้ว่า เมื่อตัณหาไม่มี อุปาทานย่อมไม่มี ๓) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เพราะมีตัณหาเป็นปัจจัย จึงมีอุปาทาน ๔) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เมื่อตัณหาไม่มี อุปาทานย่อมไม่มี ๕) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เพราะมีตัณหาเป็นปัจจัย จึงมีอุปาทาน ๖) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เมื่อตัณหาไม่มี อุปาทานย่อมไม่มี ๗) ความรู้ว่า แม้ธัมมัฏฐิติญาณในเรื่องนี้ ก็มีความสิ้นไป เสื่อมไป จางคลายไป ดับไป เป็นธรรมดา.
[๕] ๑) ความรู้ว่า เพราะมีเวทนาเป็นปัจจัย จึงมีตัณหา ๒) ความรู้ว่า เมื่อเวทนาไม่มี ตัณหาย่อมไม่มี ๓) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เพราะมีเวทนาเป็นปัจจัย จึงมีตัณหา ๔) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เมื่อเวทนาไม่มี ตัณหาย่อมไม่มี ๕) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เพราะมีเวทนาเป็นปัจจัย จึงมีตัณหา ๖) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เมื่อเวทนาไม่มี ตัณหาย่อมไม่มี ๗) ความรู้ว่า แม้ธัมมัฏฐิติญาณในเรื่องนี้ ก็มีความสิ้นไป เสื่อมไป จางคลายไป ดับไป เป็นธรรมดา.
[๖] ๑) ความรู้ว่า เพราะมีผัสสะเป็นปัจจัย จึงมีเวทนา ๒) ความรู้ว่า เมื่อผัสสะไม่มี เวทนาย่อมไม่มี ๓) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เพราะมีผัสสะเป็นปัจจัย จึงมีเวทนา ๔) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เมื่อผัสสะไม่มี เวทนาย่อมไม่มี ๕) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เพราะมีผัสสะเป็นปัจจัย จึงมีเวทนา ๖) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เมื่อผัสสะไม่มี เวทนาย่อมไม่มี ๗) ความรู้ว่า แม้ธัมมัฏฐิติญาณในเรื่องนี้ ก็มีความสิ้นไป เสื่อมไป จางคลายไป ดับไป เป็นธรรมดา.
[๗] ๑) ความรู้ว่า เพราะมีสฬายตนะเป็นปัจจัย จึงมีผัสสะ ๒) ความรู้ว่า เมื่อสฬายตนะไม่มี ผัสสะย่อมไม่มี ๓) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เพราะมีสฬายตนะเป็นปัจจัย จึงมีผัสสะ ๔) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เมื่อสฬายตนะไม่มี ผัสสะย่อมไม่มี ๕) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เพราะมีสฬายตนะเป็นปัจจัย จึงมีผัสสะ ๖) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เมื่อสฬายตนะไม่มี ผัสสะย่อมไม่มี ๗) ความรู้ว่า แม้ธัมมัฏฐิติญาณในเรื่องนี้ ก็มีความสิ้น ไป เสื่อมไป จางคลายไป ดับไป เป็นธรรมดา.
[๘] ๑) ความรู้ว่า เพราะมีนามรูปเป็นปัจจัย จึงมีสฬายตนะ ๒) ความรู้ว่า เมื่อนามรูปไม่มี สฬายตนะย่อมไม่มี ๓) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เพราะมีนามรูปเป็นปัจจัย จึงมีสฬายตนะ ๔) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เมื่อนามรูปไม่มี สฬายตนะย่อมไม่มี ๕) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เพราะมีนามรูปเป็นปัจจัย จึงมีสฬายตนะ ๖) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เมื่อนามรูปไม่มี สฬายตนะย่อมไม่มี ๗) ความรู้ว่า แม้ธัมมัฏฐิติญาณเรื่องนี้ ก็มีความสิ้นไป เสื่อมไป จางคลายไป ดับไป เป็นธรรมดา.
[๙] ๑) ความรู้ว่า เพราะมีวิญญาณเป็นปัจจัย จึงมีนามรูป ๒) ความรู้ว่า เมื่อวิญญาณไม่มี นามรูปย่อมไม่มี ๓) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เพราะมีวิญญาณเป็นปัจจัย จึงมีนามรูป ๔) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เมื่อวิญญาณไม่มี นามรูปย่อมไม่มี ๕) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เพราะมีวิญญาณเป็นปัจจัยจึงมีนามรูป ๖) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เมื่อวิญญาณไม่มีนามรูปย่อมไม่มี ๗) ความรู้ว่า แม้ธัมมัฏฐิติญาณในเรื่องนี้ ก็มีความสิ้นไป เสื่อมไป จางคลายไป ดับไป เป็นธรรมดา.
[๑๐] ๑) ความรู้ว่า เพราะมีสังขารเป็นปัจจัย จึงมีวิญญาณ ๒) ความรู้ว่า เมื่อสังขารทั้งหลายไม่มี วิญญาณย่อมไม่มี ๓) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เพราะมีสังขารเป็นปัจจัย จึงมีวิญญาณ ๔) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เมื่อสังขารทั้งหลายไม่มี วิญญาณย่อมไม่มี ๕) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เพราะมีสังขารเป็นปัจจัยจึงมีวิญญาณ ๖) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เมื่อสังขารทั้งหลายไม่มี วิญญาณย่อมไม่มี ๗) ความรู้ว่า แม้ธัมมัฏฐิติญาณในเรื่องนี้ มีความสิ้นไป เสื่อมไป จางคลายไป ดับไป เป็นธรรมดา.
[๑๑] ๑) ความรู้ว่า เพราะมีอวิชชาเป็นปัจจัย จึงมีสังขารทั้งหลาย ๒) ความรู้ว่า เมื่ออวิชชาไม่มี สังขารทั้งหลายย่อมไม่มี ๓) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เพราะมีอวิชชาเป็นปัจจัย จึงมีสังขารทั้งหลาย ๔) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอดีต เมื่ออวิชชาไม่มี สังขารทั้งหลายย่อมไม่มี ๕) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เพราะมีอวิชชาเป็นปัจจัย จึงมีสังขารทั้งหลาย ๖) ความรู้ว่า แม้ในกาลอันเป็นอนาคต เมื่ออวิชชาไม่มี สังขารทั้งหลายย่อมไม่มี ๗) ความรู้ว่า แม้ธัมมัฏฐิติญาณในเรื่องนี้ ก็มีความสิ้นไป เสื่อมไป จางคลายไป ดับไปเป็นธรรมดา.
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล เรียกว่าวัตถุ ๗๗ ดังนี้.
-บาลี นิทาน. สํ. 16/71/126.
https://84000.org/tipitaka/pali/?16//71,
https://etipitaka.com/read/pali/16/71
[1] ญาณ = ความรู้, ความเข้าใจ, ความเข้าใจอย่างแจ่มแจ้ง ญาณวัตถุ = หัวข้อแห่งญาณ หรือหัวข้อของความรู้, หัวข้อของความเข้าใจ.
[2] ธัมมัฏฐิติญาณ = ความรู้ในการตั้งอยู่แห่งธรรม, ความรู้ในสภาพความเป็นจริงแห่งธรรม.
English translation by Bhikkhu Sujato
At Sāvatthī.
“Mendicants, I will teach seventy-seven grounds for knowledge. Listen and apply your mind well, I will speak.”
“Yes, sir,” they replied. The Buddha said this:
“And what are the seventy-seven grounds for knowledge? The knowledge that rebirth is a condition for old age and death, and the knowledge that when rebirth doesn’t exist, there is no old age and death. Also regarding the past: the knowledge that rebirth is a condition for old age and death, and the knowledge that when rebirth doesn’t exist, there is no old age and death. Also regarding the future: the knowledge that rebirth is a condition for old age and death, and the knowledge that when rebirth doesn’t exist, there is no old age and death. And also their knowledge that even this knowledge of the stability of natural principles is liable to end, vanish, fade away, and cease.
The knowledge that continued existence is a condition for rebirth … The knowledge that ignorance is a condition for choices, and the knowledge that when ignorance doesn’t exist, there are no choices. Also regarding the past: the knowledge that ignorance is a condition for choices, and the knowledge that when ignorance doesn’t exist, there are no choices. Also regarding the future: the knowledge that ignorance is a condition for choices, and the knowledge that when ignorance doesn’t exist, there are no choices. And also their knowledge that even this knowledge of the stability of natural principles is liable to end, vanish, fade away, and cease. These are called the seventy-seven grounds for knowledge.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
At Savatthī. “Bhikkhus, I will teach you seventy-seven cases of knowledge. Listen to that and attend closely, I will speak.”
“Yes, venerable sir,” those bhikkhus replied. The Blessed One said this:
“Bhikkhus, what are the seventy-seven cases of knowledge? The knowledge: ‘Aging-and-death has birth as its condition.’ The knowledge: ‘When there is no birth, there is no aging-and-death.’ The knowledge: ‘In the past too aging-and-death had birth as its condition.’ The knowledge: ‘In the past too, had there been no birth, there would have been no aging-and-death.’ The knowledge: ‘In the future too aging-and-death will have birth as its condition.’ The knowledge: ‘In the future too, should there be no birth, there will be no aging-and-death.’ The knowledge: ‘That knowledge of the stability of the Dhamma is also subject to destruction, vanishing, fading away, and cessation.’
“The knowledge: ‘Birth has existence as its condition.’… The knowledge: ‘Volitional formations have ignorance as their condition. ’ The knowledge: ‘When there is no ignorance, there are no volitional formations.’ The knowledge: ‘In the past too volitional formations had ignorance as their condition.’ The knowledge: ‘In the past too, had there been no ignorance, there would have been no volitional formations.’ The knowledge: ‘In the future too volitional formations will have ignorance as their condition.’ The knowledge: ‘In the future too, should there be no ignorance, there will be no volitional formations.’ The knowledge: ‘That knowledge of the stability of the Dhamma is also subject to destruction, vanishing, fading away, and cessation.’
“These, bhikkhus, are called the seventy-seven cases of knowledge.”
