สุขที่ควรกลัว และสุขที่ไม่ควรกลัว
… ก็ข้อนั้น อันเรากล่าวแล้วว่า บุคคลควรรู้จักการวินิจฉัยในความสุข เมื่อรู้จักการวินิจฉัยความสุขแล้ว ควรประกอบความสุขชนิดที่เป็นภายใน ข้อนั้นเรากล่าวเพราะอาศัยเหตุผลอะไรเล่า ภิกษุทั้งหลาย กามคุณ ๕ อย่างเหล่านี้ ๕ อย่างอะไรบ้าง คือ รูปที่เห็นด้วยตา อันน่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ เป็นที่ยั่วยวนชวนให้รัก เป็นที่ตั้งแห่งความใคร่ เป็นที่ตั้งแห่งความกำหนัด เสียงที่ได้ยินด้วยหู … กลิ่นที่รู้สึกด้วยจมูก … รสที่รู้สึกด้วยลิ้น … โผฏฐัพพะที่รู้สึกด้วยกาย อันน่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ เป็นที่ยั่วยวนชวนให้รัก เป็นที่ตั้งแห่งความใคร่ เป็นที่ตั้งแห่งความกำหนัด ภิกษุทั้งหลาย สุขโสมนัสอันใดอาศัยกามคุณ ๕ เหล่านี้เกิดขึ้น สุขโสมนัสนั้น เราเรียกว่ากามสุข อันเป็นสุขของปุถุชน เป็นสุขทางเมถุน ไม่ใช่สุขอันประเสริฐ เรากล่าวว่า สุขนั้นบุคคลไม่ควรเสพ ไม่ควรทำให้เจริญ ไม่ควรทำให้มาก ควรกลัว.
ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในกรณีนี้ เพราะสงัดจากกามและอกุศลธรรมทั้งหลาย จึงบรรลุปฐมฌาน อันมีวิตกวิจาร มีปีติและสุข อันเกิดจากวิเวกแล้วแลอยู่ เพราะวิตกวิจารระงับไป จึงบรรลุทุติยฌาน อันเป็นเครื่องผ่องใสแห่งจิตในภายใน เป็นธรรมเอกผุดขึ้น ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร มีแต่ปีติและสุข อันเกิดจากสมาธิแล้วแลอยู่ เพราะความจางคลายไปแห่งปีติ จึงอยู่อุเบกขา มีสติสัมปชัญญะ และเสวยสุขด้วยกาย จึงบรรลุตติยฌาน อันพระอริยะกล่าวว่า ผู้นั้นเป็นผู้อยู่อุเบกขา มีสติ อยู่เป็นสุขแล้วแลอยู่ เพราะละสุขและทุกข์เสียได้ เพราะความดับไปแห่งโสมนัสและโทมนัสในกาลก่อน จึงบรรลุจตุตถฌาน อันไม่มีทุกข์ไม่มีสุข มีแต่ความบริสุทธิ์แห่งสติเพราะอุเบกขาแล้วแลอยู่ นี้เราเรียกว่า สุขอาศัยเนกขัมมะ เป็นสุขเกิดจากความสงัดเงียบ สุขเกิดจากความเข้าไปสงบรำงับ สุขเกิดจากความรู้พร้อม เรากล่าวว่า สุขนั้นบุคคลควรเสพให้ทั่วถึง ควรทำให้เจริญ ควรทำให้มาก ไม่ควรกลัว.
คำใดที่เรากล่าวแล้วว่า บุคคลควรรู้จักการวินิจฉัยในความสุข เมื่อรู้จักการวินิจฉัยความสุขแล้ว ควรประกอบความสุขชนิดที่เป็นภายในนั้น คำนั้นเรากล่าวแล้ว เพราะอาศัยเหตุผลนี้.
-บาลี อุปริ. ม. 14/427/659.
https://84000.org/tipitaka/pali/?14//427,
https://etipitaka.com/read/pali/14/247
English translation by Bhikkhu Sujato
… ‘Know how to evaluate different kinds of pleasure. Knowing this, pursue inner bliss.’ That’s what I said, but why did I say it? There are these five kinds of sensual stimulation. What five? Sights known by the eye that are likable, desirable, agreeable, pleasant, sensual, and arousing. Sounds known by the ear … Smells known by the nose … Tastes known by the tongue … Touches known by the body that are likable, desirable, agreeable, pleasant, sensual, and arousing. These are the five kinds of sensual stimulation. The pleasure and happiness that arise from these five kinds of sensual stimulation is called sensual pleasure—a filthy, common, ignoble pleasure. Such pleasure should not be cultivated or developed, but should be feared, I say. Now, take a mendicant who, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unskillful qualities, enters and remains in the first absorption, which has the rapture and bliss born of seclusion, while placing the mind and keeping it connected. As the placing of the mind and keeping it connected are stilled, they enter and remain in the second absorption … third absorption … fourth absorption. This is called the pleasure of renunciation, the pleasure of seclusion, the pleasure of peace, the pleasure of awakening. Such pleasure should be cultivated and developed, and should not be feared, I say. ‘Know how to evaluate different kinds of pleasure. Knowing this, pursue inner bliss.’ That’s what I said, and this is why I said it.
English translation by Bhikkhu Ñāṇamoli
… “‘One should know how to define pleasure, and knowing that, one should pursue pleasure within oneself.’ So it was said. And with reference to what was this said?
“Bhikkhus, there are these five cords of sensual pleasure.
What five?
Forms cognizable by the eye sounds cognizable by the ear. .. odours cognizable by the nose flavours cognizable by the tongue … tangibles cognizable by the body that are wished for, desired, agreeable, and likeable, connected with sensual desire and provocative of lust. These are the five cords of sensual pleasure. Now the pleasure and joy that arise dependent on these five cords of sensual pleasure are called sensual pleasure a filthy pleasure, a coarse pleasure, an ignoble pleasure. I say of this kind of pleasure that it should not be pursued, that it should not be developed, that it should not be cultivated, and that it should be feared.
“Here, bhikkhus, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, a bhikkhu enters upon and abides in the first jhāna … the second jhāna … the third jhāna … the fourth jhāna. This is called the bliss of renunciation, the bliss of seclusion, the bliss of peace, the bliss of enlightenment. I say of this kind of pleasure that it should be pursued, that it should be developed, that it should be cultivated, and that it should not be feared.
“So it was with reference to this that it was said: ‘One should know how to define pleasure, and knowing that, one should pursue pleasure within oneself.’
English translation by Suddhāso Bhikkhu
Defining Happiness
“‘One should understand the definition of happiness. Having understood the definition of happiness, one should be committed to internal happiness.’ This is what was said; what does this refer to?
“Monks, there are these five cords of sensuality. What five? Visible objects cognizable by the eye which are desirable, appealing, pleasing, enjoyable, sensual, and exciting. Sounds cognizable by the ear… fragrances cognizable by the nose… flavors cognizable by the tongue… tangible objects cognizable by the body which are desirable, appealing, pleasing, enjoyable, sensual, and exciting. Monks, these are the five cords of sensuality. Monks, any pleasure and elation that arises dependent on these five cords of sensuality is called sensual pleasure, dirty6 pleasure, vulgar pleasure, ignoble pleasure. I say that such pleasure is not to be cultivated, not to be developed, not to be made much of; such pleasure is to be regarded as dangerous.
“Monks, here a monk who is secluded from sensuality and secluded from unwholesome phenomena attains and remains in the first jhāna, which has thought, has consideration, and has rapture and happiness produced by seclusion. With the tranquilizing of thought and consideration, he attains and remains in the second jhāna, which has internal composure, mental unification, is free of thought, is free of consideration, and has rapture and happiness produced by concentration. With the dissipation of rapture, he remains equanimous, mindful, and clearly aware, experiencing pleasure with the body; what the noble ones describe as ‘Equanimous, mindful, and dwelling happily’ – he attains and remains in the third jhāna. With the abandoning of pleasure, the abandoning of pain, and the previous disappearance of elation and dejection, he attains and remains in the fourth jhāna, which has neither pain nor pleasure, and has purity of mindfulness and equanimity. This is called the pleasure of renunciation, the pleasure of seclusion, the pleasure of tranquility, the pleasure of awakening. I say that such pleasure is to be cultivated, is to be developed, is to be made much of; such pleasure is not to be regarded as dangerous.7
“‘One should understand the definition of happiness. Having understood the definition of happiness, one should be committed to internal happiness.’ This is what was said, and this is what it refers to.
