ข้อปฏิบัติเพื่อดับความดำริที่เป็นอกุศล และดับความดำริที่เป็นกุศล
… ช่างไม้ ก็ความดำริที่เป็นอกุศลเป็นอย่างไร ช่างไม้ ความดำริในทางกาม ความดำริในทางพยาบาท ความดำริในความเบียดเบียน เหล่านี้เรากล่าวว่า ความดำริที่เป็นอกุศล ก็ความดำริที่เป็นอกุศลนี้ มีอะไรเป็นเหตุให้เกิด แม้เหตุให้เกิดแห่งความดำริที่เป็นอกุศลเหล่านั้น เรากล่าวแล้วว่า มีสัญญาเป็นเหตุให้เกิด ก็สัญญาเป็นอย่างไร แม้สัญญาก็มีมากมายหลายประการ สัญญาใดเป็นสัญญาในกาม เป็นสัญญาในพยาบาท เป็นสัญญาในความเบียดเบียน ความดำริที่เป็นอกุศลมีสัญญาเหล่านี้เป็นเหตุให้เกิด.
ช่างไม้ ก็ความดำริที่เป็นอกุศลเหล่านี้ ดับไปโดยไม่เหลือในที่ไหน แม้ความดับแห่งความดำริที่เป็นอกุศลเหล่านั้น เราก็ได้กล่าวไว้แล้ว ช่างไม้ ในกรณีนี้ ภิกษุเพราะสงัดจากกามและอกุศลธรรมทั้งหลาย จึงบรรลุปฐมฌาน อันมีวิตกวิจาร มีปีติและสุข อันเกิดจากวิเวกแล้วแลอยู่ ความดำริที่เป็นอกุศลเหล่านี้ ย่อมดับไปโดยไม่เหลือในปฐมฌานนั้น.
ช่างไม้ ก็ผู้ปฏิบัติอย่างไร จึงจะชื่อว่า เป็นผู้ปฏิบัติเพื่อความดับแห่งความดำริที่เป็นอกุศล ช่างไม้ ในกรณีนี้ ภิกษุย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อความไม่เกิดขึ้น แห่งอกุศลธรรมอันบาปทั้งหลายที่ยังไม่เกิดขึ้น ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อละอกุศลธรรมอันเป็นบาปทั้งหลายที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อความเกิดขึ้น แห่งกุศลธรรมทั้งหลายที่ยังไม่เกิดขึ้น ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อความตั้งมั่น เพื่อความไม่เลือนหาย เพื่อความงอกงามยิ่งขึ้น เพื่อความไพบูลย์ เพื่อความเจริญ เพื่อความบริบูรณ์แห่งกุศลธรรมทั้งหลายที่เกิดขึ้นแล้ว ช่างไม้ ผู้ปฏิบัติอย่างนี้แล ชื่อว่าปฏิบัติเพื่อความดับแห่งความดำริที่เป็นอกุศล.
ช่างไม้ ก็ความดำริที่เป็นกุศลเป็นอย่างไร ช่างไม้ ความดำริในการหลีกออกจากกาม ความดำริในความไม่พยาบาท ความดำริในความไม่เบียดเบียน เหล่านี้เราก็กล่าวว่าความดำริที่เป็นกุศล ช่างไม้ ก็ความดำริที่เป็นกุศลนี้ มีอะไรเป็นเหตุให้เกิด แม้เหตุให้เกิดแห่งความดำริที่เป็นกุศลนั้น เรากล่าวแล้วว่า มีสัญญาเป็นเหตุให้เกิด ก็สัญญาเป็นอย่างไร แม้สัญญาก็มีมากมายหลายประการ สัญญาใดเป็นสัญญาในเนกขัมมะ เป็นสัญญาในความไม่พยาบาท เป็นสัญญาในความไม่เบียดเบียน ความดำริที่เป็นกุศลมีสัญญาเหล่านี้เป็นเหตุให้เกิด.
ช่างไม้ ก็ความดำริที่เป็นกุศลเหล่านี้ ดับไปไม่เหลือในที่ไหน แม้ความดับแห่งความดำริที่เป็นกุศลนั้น เราก็ได้กล่าวไว้แล้ว ช่างไม้ ในกรณีนี้ ภิกษุเพราะวิตกวิจารระงับไป จึงบรรลุทุติยฌาน อันเป็นเครื่องผ่องใสแห่งจิตในภายใน เป็นธรรมเอกผุดขึ้น ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร มีแต่ปีติและสุข อันเกิดจากสมาธิแล้วแลอยู่ ความดำริที่เป็นกุศลเหล่านี้ ย่อมดับไปโดยไม่เหลือในทุติยฌานนั้น.
ช่างไม้ ก็ผู้ปฏิบัติอย่างไร จึงจะชื่อว่า เป็นผู้ปฏิบัติเพื่อความดับแห่งความดำริที่เป็นกุศล ช่างไม้ ในกรณีนี้ ภิกษุย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อความไม่เกิดขึ้น แห่งอกุศลธรรมอันบาปทั้งหลายที่ยังไม่เกิดขึ้น ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อละอกุศลธรรมอันเป็นบาปทั้งหลายที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อความเกิดขึ้น แห่งกุศลธรรมทั้งหลายที่ยังไม่เกิดขึ้น ย่อมปลูกความพอใจ ย่อมพยายาม ปรารภความเพียร ประคองจิต ตั้งจิตไว้ เพื่อความตั้งมั่น เพื่อความไม่เลือนหาย เพื่อความงอกงามยิ่งขึ้น เพื่อความไพบูลย์ เพื่อความเจริญ เพื่อความบริบูรณ์แห่งกุศลธรรมทั้งหลายที่เกิดขึ้นแล้ว ช่างไม้ ผู้ปฏิบัติอย่างนี้แล ชื่อว่าปฏิบัติเพื่อความดับแห่งความดำริที่เป็นกุศล. …
-บาลี ม. ม. 13/349/364.
https://84000.org/tipitaka/pali/?13//349,
https://etipitaka.com/read/pali/13/349
English translation by Bhikkhu Sujato
… And what are unskillful thoughts? Thoughts of sensuality, of malice, and of cruelty. These are called unskillful thoughts.
And where do these unskillful thoughts stem from? Where they stem from has been stated. You should say that they stem from perception. What perception? Perception takes many and diverse forms. Perceptions of sensuality, malice, and cruelty—unskillful thoughts stem from this.
And where do these unskillful thoughts cease without anything left over? Their cessation has also been stated. It’s when a mendicant, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unskillful qualities, enters and remains in the first absorption, which has the rapture and bliss born of seclusion, while placing the mind and keeping it connected. This is where these unskillful thoughts cease without anything left over.
And how is someone practicing for the cessation of unskillful thoughts? It’s when a mendicant generates enthusiasm, tries, makes an effort, exerts the mind, and strives so that bad, unskillful qualities don’t arise … so that unskillful qualities are given up … so that skillful qualities arise … so that skillful qualities that have arisen remain, are not lost, but increase, mature, and are fulfilled by development. Someone practicing like this is practicing for the cessation of unskillful thoughts.
And what are skillful thoughts? Thoughts of renunciation, good will, and harmlessness. These are called skillful thoughts.
And where do these skillful thoughts stem from? Where they stem from has been stated. You should say that they stem from perception. What perception? Perception takes many and diverse forms. Perceptions of renunciation, good will, and harmlessness—skillful thoughts stem from this.
And where do these skillful thoughts cease without anything left over? Their cessation has also been stated. It’s when, as the placing of the mind and keeping it connected are stilled, a mendicant enters and remains in the second absorption, which has the rapture and bliss born of immersion, with internal clarity and mind at one, without placing the mind and keeping it connected. This is where these skillful thoughts cease without anything left over.
And how is someone practicing for the cessation of skillful thoughts? It’s when a mendicant generates enthusiasm, tries, makes an effort, exerts the mind, and strives so that bad, unskillful qualities don’t arise … so that unskillful qualities are given up … so that skillful qualities arise … so that skillful qualities that have arisen remain, are not lost, but increase, mature, and are fulfilled by development. Someone practicing like this is practicing for the cessation of skillful thoughts. …
English translation by I.B. Horner
… And which, carpenter, are unskilled intentions? Intention for sense-pleasures, intention for malevolence, intention for harming. These, carpenter, are called unskilled intentions. And how, carpenter, do these unskilled intentions originate? Their origination is spoken of too. It should be answered that their origination is in perception. Which perception? For perception is many, various, diverse: perception of sense-pleasures, perception of malevolence, perception of harming, originating from these are unskilled intentions. But where, carpenter, are these unskilled intentions stopped without remainder? Their stopping is spoken of too. As to this, carpenter, a monk, aloof from the pleasures of the senses, aloof from unskilled states of mind, entering into the first meditation which is accompanied by initial thought and discursive thought, is born of aloofness, and is rapturous and joyful, abides in it. Herein are these unskilled intentions stopped without remainder.
And faring along in what way, carpenter, is he faring along for the stopping of unskilled intentions? As to this, carpenter, a monk generates desire, he endeavours, stirs up energy, exerts his mind and strives for the non-arising of evil unskilled states of mind that have not arisen. He generates desire, he endeavours, stirs up energy, exerts his mind and strives for the getting rid of evil unskilled states of mind that have arisen. He generates desire, he endeavours, stirs up energy, exerts his mind and strives for the arising of skilled states of mind that have not arisen. He generates desire, he endeavours, stirs up energy, exerts his mind and strives for the maintenance, preservation, increase, maturity, development and completion of skilled states of mind that have arisen. Faring along thus, carpenter, he is faring along for the stopping of unskilled intentions.
And which, carpenter, are skilled intentions? Intention for renunciation, intention for non-malevolence, intention for non-harming. These, carpenter, are called skilled intentions. And how, carpenter, do these skilled intentions originate? Their origination is spoken of too. It should be answered that their origination is in perception. Which perception? For perception is many, various, diverse: perception of renunciation, perception of non-malevolence, perception of non-harming, originating from these are skilled intentions. But where, carpenter, are these skilled perceptions stopped without remainder? Their stopping is spoken of too. As to this, carpenter, a monk, by allaying initial and discursive thought, his mind subjectively tranquillised and fixed on one point, enters on and abides in the second meditation which is devoid of initial and discursive thought, is born of concentration and is rapturous and joyful. Herein are these skilled intentions stopped without remainder.
And faring along in what way, carpenter, is he faring along for the stopping of skilled intentions? As to this, carpenter, a monk generates desire, he endeavours, stirs up energy, exerts his mind and strives for the non-arising of evil unskilled states of mind that have not arisen. He generates desire, he endeavours, stirs up energy, exerts his mind and strives for the getting rid of evil unskilled states of mind that have arisen. He generates desire, he endeavours, stirs up energy, exerts his mind and strives for the arising of skilled states of mind that have not arisen. He generates desire, he endeavours, stirs up energy, exerts his mind and strives for the maintenance, preservation, increase, maturity, development and completion of skilled states of mind that have arisen. Faring along thus, carpenter, he is faring along for the stopping of skilled intentions. …
