เหตุสำเร็จตามความปรารถนา (๒)
ครั้งนั้นแล อนาถบิณฑิกคหบดีเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคยังที่ประทับ ถวายอภิวาทพระผู้มีพระภาคแล้วนั่งในที่สมควร ครั้นแล้ว พระผู้มีพระภาคได้ตรัสว่า
คหบดี ธรรม ๔ ประการเหล่านี้ น่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ หาได้ยากในโลก ธรรม ๔ ประการอะไรบ้าง คือ
๑) ขอโภคทรัพย์จงเกิดขึ้นแก่เราโดยชอบธรรม นี้เป็นธรรมประการที่ ๑ อันน่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ หาได้ยากในโลก.
๒) เราได้โภคทรัพย์ทั้งหลายโดยชอบธรรมแล้ว ขอยศจงเฟื่องฟูแก่เรา พร้อมด้วยญาติและมิตรสหาย นี้เป็นธรรมประการที่ ๒ อันน่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ หาได้ยากในโลก.
๓) เราได้โภคทรัพย์ทั้งหลายโดยชอบธรรมแล้ว ได้ยศพร้อมด้วยญาติและมิตรสหายแล้ว ขอเราจงมีชีวิตอยู่นาน จงรักษาอายุให้ยั่งยืน นี้เป็นธรรมประการที่ ๓ อันน่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ หาได้ยากในโลก.
๔) เราได้โภคทรัพย์ทั้งหลายโดยชอบธรรมแล้ว ได้ยศพร้อมด้วยญาติและมิตรสหายแล้ว มีชีวิตอยู่นาน รักษาอายุให้ยั่งยืนแล้ว ภายหลังจากการตาย เพราะกายแตกทำลาย ขอเราจงเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ นี้เป็นธรรมประการที่ ๔ อันน่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ หาได้ยากในโลก.
คหบดี ธรรม ๔ ประการเหล่านี้แล น่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ หาได้ยากในโลก.
คหบดี ธรรม ๔ ประการเหล่านี้ ย่อมเป็นไปเพื่อให้ได้ธรรม ๔ ประการ อันน่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ หาได้ยากในโลก ธรรม ๔ ประการอะไรบ้าง คือ
๑) สัทธาสัมปทา (ความถึงพร้อมด้วยศรัทธา)
๒) สีลสัมปทา (ความถึงพร้อมด้วยศีล)
๓) จาคสัมปทา (ความถึงพร้อมด้วยการสละ, การบริจาค)
๔) ปัญญาสัมปทา (ความถึงพร้อมด้วยปัญญา)
คหบดี ก็สัทธาสัมปทาเป็นอย่างไร คือ อริยสาวกในกรณีนี้ ย่อมเป็นผู้มีศรัทธา เชื่อปัญญาตรัสรู้ของตถาคตว่า เพราะเหตุอย่างนี้ๆ พระผู้มีพระภาคนั้น เป็นพระอรหันต์ ตรัสรู้เองโดยชอบ ทรงถึงพร้อมด้วยวิชชาและจรณะ ไปดีแล้ว รู้แจ้งโลก เป็นสารถีฝึกบุรุษที่ควรฝึก ไม่มีผู้อื่นยิ่งไปกว่า เป็นครูผู้สอนของเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย เป็นผู้เบิกบานแล้ว เป็นผู้จำแนกธรรม คหบดี นี้เรียกว่า สัทธาสัมปทา.
คหบดี ก็สีลสัมปทาเป็นอย่างไร คือ อริยสาวกในกรณีนี้ เป็นผู้เว้นขาดจากการฆ่าสัตว์มีชีวิต เป็นผู้เว้นขาดจากถือเอาสิ่งของที่เจ้าของไม่ได้ให้ เป็นผู้เว้นขาดจากการประพฤติผิดในกาม เป็นผู้เว้นขาดจากการพูดเท็จ เป็นผู้เว้นขาดจากการดื่มน้ำเมาคือสุราและเมรัย อันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท คหบดี นี้เรียกว่า สีลสัมปทา.
คหบดี ก็จาคสัมปทาเป็นอย่างไร คือ อริยสาวกในกรณีนี้ มีใจอันปราศจากมลทิน คือ ความตระหนี่ อยู่ครองเรือน มีการบริจาคอันปล่อยแล้ว มีฝ่ามืออันชุ่ม ยินดีในการสละ เป็นผู้ควรแก่การขอ ยินดีในการให้และการแบ่งปัน คหบดี นี้เรียกว่า จาคสัมปทา.
คหบดี ก็ปัญญาสัมปทาเป็นอย่างไร คือ บุคคลมีใจถูกอภิชฌาวิสมโลภะ (ความโลภอย่างแรงกล้าคืออภิชฌา) ครอบงำแล้ว ย่อมทำกิจที่ไม่ควรทำ ละเลยกิจที่ควรทำ เมื่อทำกิจที่ไม่ควรทำ และละเลยกิจที่ควรทำเสีย ย่อมเสื่อมจากยศและความสุข บุคคลมีใจถูกพยาบาทครอบงำแล้ว ย่อมทำกิจที่ไม่ควรทำ ละเลยกิจที่ควรทำ เมื่อทำกิจที่ไม่ควรทำ และละเลยกิจที่ควรทำเสีย ย่อมเสื่อมจากยศและความสุข บุคคลมีใจถูกถีนมิทธะ (ความหดหู่, ความง่วง) ครอบงำแล้ว ย่อมทำกิจที่ไม่ควรทำ ละเลยกิจที่ควรทำ เมื่อทำกิจที่ไม่ควรทำ และละเลยกิจที่ควรทำเสีย ย่อมเสื่อมจากยศและความสุข บุคคลมีใจถูกอุทธัจจกุกกุจจะ (ความฟุ้งซ่านและรำคาญ) ครอบงำแล้ว ย่อมทำกิจที่ไม่ควรทำ ละเลยกิจที่ควรทำ เมื่อทำกิจที่ไม่ควรทำ และละเลยกิจที่ควรทำเสีย ย่อมเสื่อมจากยศและความสุข บุคคลมีใจถูกวิจิกิจฉา (ความลังเลสงสัย) ครอบงำแล้ว ย่อมทำกิจที่ไม่ควรทำ ละเลยกิจที่ควรทำ เมื่อทำกิจที่ไม่ควรทำ และละเลยกิจที่ควรทำเสีย ย่อมเสื่อมจากยศและความสุข.
คหบดี อริยสาวกนั้น รู้ว่าอภิชฌาวิสมโลภะเป็นอุปกิเลสแห่งจิต (เครื่องเศร้าหมองแห่งจิต) ย่อมละอภิชฌาวิสมโลภะอันเป็นอุปกิเลสแห่งจิตนั้นเสีย รู้ว่าพยาบาทเป็นอุปกิเลสแห่งจิต ย่อมละพยาบาทอันเป็นอุปกิเลสแห่งจิตนั้นเสีย รู้ว่าถีนมิทธะเป็นอุปกิเลสแห่งจิต ย่อมละถีนมิทธะอันเป็นอุปกิเลสแห่งจิตนั้นเสีย รู้ว่าอุทธัจจกุกกุจจะเป็นอุปกิเลสแห่งจิต ย่อมละอุทธัจจกุกกุจจะอันเป็นอุปกิเลสแห่งจิตนั้นเสีย รู้ว่าวิจิกิจฉาเป็นอุปกิเลสแห่งจิต ย่อมละวิจิกิจฉาอันเป็นอุปกิเลสแห่งจิตนั้นเสีย.
คหบดี เมื่อใดอริยสาวกรู้ว่า อภิชฌาวิสมโลภะเป็นอุปกิเลสแห่งจิตดังนี้แล้ว เมื่อนั้นย่อมละอภิชฌาวิสมโลภะอันเป็นอุปกิเลสแห่งจิตนั้นเสียได้ เมื่อใดอริยสาวกรู้ว่า พยาบาทเป็นอุปกิเลสแห่งจิตดังนี้แล้ว เมื่อนั้นย่อมละพยาบาทอันเป็นอุปกิเลสแห่งจิตนั้นเสียได้ เมื่อใดอริยสาวกรู้ว่า ถีนมิทธะเป็นอุปกิเลสแห่งจิตดังนี้แล้ว เมื่อนั้นย่อมละถีนมิทธะอันเป็นอุปกิเลสแห่งจิตนั้นเสียได้ เมื่อใดอริยสาวกรู้ว่า อุทธัจจกุกกุจจะเป็นอุปกิเลสแห่งจิตดังนี้แล้ว เมื่อนั้นย่อมละอุทธัจจกุกกุจจะอันเป็นอุปกิเลสแห่งจิตนั้นเสียได้ เมื่อใดอริยสาวกรู้ว่า วิจิกิจฉาเป็นอุปกิเลสแห่งจิตดังนี้แล้ว เมื่อนั้นย่อมละวิจิกิจฉาอันเป็นอุปกิเลสแห่งจิตนั้นเสียได้ คหบดี อริยสาวกนี้เราเรียกว่า เป็นผู้มีปัญญามาก มีปัญญาหนาแน่น เป็นผู้เห็นทาง เป็นผู้ถึงพร้อมด้วยปัญญา คหบดี นี้เรียกว่า ปัญญาสัมปทา.
คหบดี ธรรม ๔ ประการเหล่านี้แล ย่อมเป็นไปเพื่อให้ได้ธรรม ๔ ประการ อันน่าปรารถนา น่ารักใคร่ น่าพอใจ หาได้ยากในโลก. …
-บาลี จตุกฺก. อํ. 21/85/61.
https://84000.org/tipitaka/pali/?21//85, https://etipitaka.com/read/pali/21/85
English translation by Bhikkhu Sujato
Then the householder Anāthapiṇḍika went up to the Buddha, bowed, and sat down to one side. The Buddha said to him:
“Householder, these four things that are likable, desirable, and agreeable are hard to get in the world. What four? The first thing is the wish: ‘May wealth come to me by legitimate means!’
The second thing, having got wealth by legitimate means, is the wish: ‘May fame come to me, together with my family and teachers.’
The third thing, having got wealth and fame, is the wish: ‘May I live long, keeping alive for a long time!’
The fourth thing, having got wealth, fame, and long life, is the wish: ‘When my body breaks up, after death, may I be reborn in a good place, a heavenly realm!’ These are the four things that are likable, desirable, and agreeable, but hard to get in the world.
These next four things lead to the getting of those four things. What four? Accomplishment in faith, ethics, generosity, and wisdom.
And what is accomplishment in faith? It’s when a noble disciple has faith in the Realized One’s awakening: ‘That Blessed One is perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed.’ This is called accomplishment in faith.
And what is accomplishment in ethics? It’s when a noble disciple doesn’t kill living creatures, steal, commit sexual misconduct, lie, or take alcoholic drinks that cause negligence. This is called accomplishment in ethics.
And what is accomplishment in generosity? It’s when a noble disciple lives at home rid of the stain of stinginess, freely generous, open-handed, loving to let go, committed to charity, loving to give and to share. This is called accomplishment in generosity.
And what is accomplishment in wisdom? When your heart is mastered by covetousness and immoral greed, you do what you shouldn’t, and fail to do what you should. Your fame and happiness fall to dust. When your heart is mastered by ill will … dullness and drowsiness … restlessness and remorse … doubt, you do what you shouldn’t, and fail to do what you should. Your fame and happiness fall to dust.
Knowing that ‘covetousness and immoral greed are corruptions of the mind’, that noble disciple gives them up. Knowing that ‘ill will …’ … ‘dullness and drowsiness …’ … ‘restlessness and remorse …’ … ‘doubt is a corruption of the mind’, that noble disciple gives it up.
When a noble disciple has given up these things, they’re called ‘a noble disciple of great wisdom, of widespread wisdom, who sees what matters, and is accomplished in wisdom’. This is called accomplishment in wisdom. These are the four things that lead to the getting of the four things that are likable, desirable, and agreeable, but hard to get in the world.
There are four deeds of substance that a noble disciple does with the legitimate wealth he has earned by his efforts and initiative, built up with his own hands, gathered by the sweat of the brow. What four?
To start with, with his legitimate wealth he makes himself happy and pleased, keeping himself properly happy. He makes his mother and father happy … He makes his children, partners, bondservants, workers, and staff happy … He makes his friends and colleagues happy … This is his first solid and substantive investment, used in the appropriate sphere.
Furthermore, with his legitimate wealth he defends himself against threats from such things as fire, flood, rulers, bandits, or unloved heirs. He keeps himself safe. This is his second solid and substantive investment, used in the appropriate sphere.
Furthermore, with his legitimate wealth he makes five spirit-offerings: to relatives, guests, ancestors, king, and deities. This is his third solid and substantive investment, used in the appropriate sphere.
Furthermore, with his legitimate wealth he establishes an uplifting religious donation for ascetics and brahmins—those who avoid intoxication and negligence, are settled in patience and gentleness, and who tame, calm, and extinguish themselves—that’s conducive to heaven, ripens in happiness, and leads to heaven. This is his fourth solid and substantive investment, used in the appropriate sphere.
These are the four deeds of substance that a noble disciple does with the legitimate wealth he has earned by his efforts and initiative, built up with his own hands, gathered by the sweat of the brow.
Whatever wealth is spent on something other than these four deeds of substance is said to be not a solid or substantive investment, and not used in the appropriate sphere. But whatever wealth is spent on these four deeds of substance is said to be a solid and substantive investment, used in the appropriate sphere.
‘I’ve enjoyed my wealth, supporting those who depend on me;
I’ve overcome losses;
I’ve given uplifting religious donations;
and made the five spirit-offerings.
I have served the ethical and
disciplined spiritual practitioners.
I’ve achieved the purpose
for which an astute lay person
wishes to gain wealth.
I don’t regret what I’ve done.’
A mortal person who recollects this
stands firm in the teaching of the noble ones.
They’re praised in this life,
and they depart to rejoice in heaven.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
Then the householder Anāthapiṇḍika approached the Blessed One…. The Blessed One said to him:
“Householder, there are these four things that are wished for, desired, agreeable, and rarely gained in the world. What four?
(1) “One thinks: ‘May wealth come to me righteously!’ This is the first thing in the world that is wished for … and rarely gained in the world.
(2) “Having gained wealth righteously, one thinks: ‘May fame come to me and to my relatives and preceptors!’ This is the second thing … rarely gained in the world.
(3) “Having gained wealth righteously and having gained fame for oneself and for one’s relatives and preceptors, one thinks: ‘May I live long and enjoy a long life span!’ This is the third thing … rarely gained in the world.
(4) “Having gained wealth righteously, having gained fame for oneself and for one’s relatives and preceptors, living long and enjoying a long life span, one thinks: ‘With the breakup of the body, after death, may I be reborn in a good destination, in a heavenly world!’ This is the fourth thing … rarely gained in the world.
“These are the four things that are wished for, desired, agreeable, and rarely gained in the world.
“There are, householder, four other things that lead to obtaining those four things. What four? Accomplishment in faith, accomplishment in virtuous behavior, accomplishment in generosity, and accomplishment in wisdom.
(1) “And what, householder, is accomplishment in faith? Here, a noble disciple is endowed with faith; he places faith in the enlightenment of the Tathāgata thus: ‘The Blessed One is an arahant, perfectly enlightened, accomplished in true knowledge and conduct, fortunate, knower of the world, unsurpassed trainer of persons to be tamed, teacher of devas and humans, the Enlightened One, the Blessed One.’ This is called accomplishment in faith.
(2) “And what is accomplishment in virtuous behavior? Here, a noble disciple abstains from the destruction of life … abstains from liquor, wine, and intoxicants, the basis for heedlessness. This is called accomplishment in virtuous behavior.
(3) “And what is accomplishment in generosity? Here, a noble disciple dwells at home with a mind free from the stain of miserliness, freely generous, openhanded, delighting in relinquishment, devoted to charity, delighting in giving and sharing. This is called accomplishment in generosity.
(4) “And what is accomplishment in wisdom? If one dwells with a heart overcome by longing and unrighteous greed, one does what should be avoided and neglects one’s duty, so that one’s fame and happiness are spoiled. If one dwells with a heart overcome by ill will … by dullness and drowsiness … by restlessness and remorse … by doubt, one does what should be avoided and neglects one’s duty, so that one’s fame and happiness are spoiled.
“When, householder, a noble disciple has understood thus: ‘Longing and unrighteous greed are a defilement of the mind,’ he abandons them. When he has understood thus: ‘Ill will is a defilement of the mind,’ he abandons it. When he has understood thus: ‘Dullness and drowsiness are a defilement of the mind,’ he abandons them. When he has understood thus: ‘Restlessness and remorse are a defilement of the mind,’ he abandons them. When he has understood thus: ‘Doubt is a defilement of the mind,’ he abandons it.
“When, householder, a noble disciple has understood thus: ‘Longing and unrighteous greed are a defilement of the mind’ and has abandoned them; when he has understood thus: ‘Ill will … Dullness and drowsiness … Restlessness and remorse … Doubt is a defilement of the mind,’ and has abandoned it, he is then called a noble disciple of great wisdom, of wide wisdom, one who sees the range, one accomplished in wisdom. This is called accomplishment in wisdom.
“These are the four other things that lead to obtaining the four things that are wished for, desired, agreeable, and rarely gained in the world.
“With wealth acquired by energetic striving, amassed by the strength of his arms, earned by the sweat of his brow, righteous wealth righteously gained, the noble disciple undertakes four worthy deeds. What four?
(1) “Here, householder, with wealth acquired by energetic striving … righteously gained, the noble disciple makes himself happy and pleased and properly maintains himself in happiness; he makes his parents happy and pleased and properly maintains them in happiness; he makes his wife and children, his slaves, workers, and servants happy and pleased and properly maintains them in happiness; he makes his friends and companions happy and pleased and properly maintains them in happiness. This is the first case of wealth that has gone to good use, that has been properly utilized and used for a worthy cause.
(2) “Again, with wealth acquired by energetic striving … righteously gained, the noble disciple makes provisions against the losses that might arise from fire, floods, kings, thieves, or displeasing heirs; he makes himself secure against them. This is the second case of wealth that has gone to good use … for a worthy cause.
(3) “Again, with wealth acquired by energetic striving … righteously gained, the noble disciple makes the five oblations: to relatives, guests, ancestors, the king, and the deities. This is the third case of wealth that has gone to good use … for a worthy cause.
(4) “Again, with wealth acquired by energetic striving … righteously gained, the noble disciple establishes an uplifting offering of alms—an offering that is heavenly, resulting in happiness, conducive to heaven—to those ascetics and brahmins who refrain from intoxication and heedlessness, who are settled in patience and mildness, who tame themselves, calm themselves, and train themselves for nibbāna. This is the fourth case of wealth that has gone to good use, that has been properly employed and used for a worthy cause.
“These, householder, are the four worthy deeds that the noble disciple undertakes with wealth acquired by energetic striving, amassed by the strength of his arms, earned by the sweat of his brow, righteous wealth righteously gained. When anyone exhausts wealth on anything apart from these four worthy deeds, that wealth is said to have gone to waste, to have been squandered, to have been used frivolously. But when anyone exhausts wealth on these four worthy deeds, that wealth is said to have gone to good use, to have been properly used, to have been utilized for a worthy cause.”
“I’ve enjoyed wealth,
supported my dependents,
and overcome adversities.
I have given an uplifting offering
and performed the five oblations.
I have served the virtuous monks,
the self-controlled celibate ones.
“I have achieved whatever purpose
a wise person, dwelling at home,
might have in desiring wealth;
what I have done brings me no regret.”
Recollecting this, a mortal
remains firm in the noble Dhamma.
They praise him here in this life,
and after death he rejoices in heaven.
