อายตนะ ๖ เป็นอนัตตา
ภิกษุทั้งหลาย ตาเป็นอนัตตา แม้เหตุปัจจัยที่ให้ตาเกิดขึ้น ก็เป็นอนัตตา ตาที่เกิดจากสิ่งที่เป็นอนัตตา จะเป็นอัตตาได้อย่างไร หูเป็นอนัตตา แม้เหตุปัจจัยที่ให้หูเกิดขึ้น ก็เป็นอนัตตา หูที่เกิดจากสิ่งที่เป็นอนัตตา...
ภิกษุทั้งหลาย ตาเป็นอนัตตา แม้เหตุปัจจัยที่ให้ตาเกิดขึ้น ก็เป็นอนัตตา ตาที่เกิดจากสิ่งที่เป็นอนัตตา จะเป็นอัตตาได้อย่างไร หูเป็นอนัตตา แม้เหตุปัจจัยที่ให้หูเกิดขึ้น ก็เป็นอนัตตา หูที่เกิดจากสิ่งที่เป็นอนัตตา...
ภิกษุทั้งหลาย ตาไม่เที่ยง แม้เหตุปัจจัยที่ให้ตาเกิดขึ้น ก็ไม่เที่ยง ตาที่เกิดจากสิ่งที่ไม่เที่ยง จะเป็นของเที่ยงได้อย่างไร หูไม่เที่ยง แม้เหตุปัจจัยที่ให้หูเกิดขึ้น ก็ไม่เที่ยง หูที่เกิดจากสิ่งที่ไม่เที่ยง...
ภิกษุทั้งหลาย ตาเป็นทุกข์ แม้เหตุปัจจัยที่ให้ตาเกิดขึ้น ก็เป็นทุกข์ ตาที่เกิดจากสิ่งที่เป็นทุกข์ จะเป็นสุขได้อย่างไร หูเป็นทุกข์ แม้เหตุปัจจัยที่ให้หูเกิดขึ้น ก็เป็นทุกข์ หูที่เกิดจากสิ่งที่เป็นทุกข์...
ครั้งนั้น ภิกษุรูปหนึ่งเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ … ครั้นแล้วได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคว่า ภันเต ที่กล่าวกันว่า ภิกษุธรรมกถึก ภิกษุธรรมกถึก ดังนี้ ด้วยเหตุเพียงเท่าไรหนอ...
ผู้เป็นธรรมกถึก และผู้ปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรม (๒.๑) เรื่องเกิดขึ้นที่พระนครสาวัตถี ภิกษุรูปนั้นนั่งในที่สมควรแล้ว ได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคว่า ภันเต ที่กล่าวกันว่า ภิกษุธรรมกถึก ภิกษุธรรมกถึก ดังนี้ ด้วยเหตุเพียงเท่าไรหนอ...
ภันเต ที่กล่าวกันว่า ภิกษุธรรมกถึก ภิกษุธรรมกถึก ดังนี้ ด้วยเหตุเพียงเท่าไรหนอ ภิกษุจึงเป็นธรรมกถึก. ภิกษุ ถ้าภิกษุแสดงธรรมเพื่อความเบื่อหน่าย...
… ก็คำนี้ว่า เพราะเวทนาเป็นปัจจัย จึงมีตัณหา ดังนี้ เป็นคำที่เรากล่าวแล้ว อานนท์ เธอต้องทราบความข้อนี้ โดยปริยายดังต่อไปนี้ เหมือนกับเราได้กล่าวแล้วว่า...
ภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนท่อนไม้ อันบุคคลโยนขึ้นไปสู่อากาศ บางคราวตกเอาโคนลง บางคราวตกเอาตอนกลางลง บางคราวตกเอาปลายลง. ภิกษุทั้งหลาย ฉันใดก็ฉันนั้น สัตว์ทั้งหลายผู้มีอวิชชาเป็นเครื่องกั้น มีตัณหาเป็นเครื่องผูก...
ภิกษุทั้งหลาย เมื่อมือทั้งหลายมีอยู่ การจับและการวางก็ปรากฏ เมื่อเท้าทั้งหลายมีอยู่ การก้าวไปและการถอยกลับก็ปรากฏ เมื่อข้อทั้งหลายมีอยู่ การงอเข้าและการเหยียดออกก็ปรากฏ เมื่อท้องมีอยู่ ความหิวและความกระหายก็ปรากฏ ภิกษุทั้งหลาย ฉันใดก็ฉันนั้น เมื่อตามีอยู่ สุขและทุกข์อันเป็นภายในย่อมเกิดขึ้น...
ภิกษุทั้งหลาย สิ่งใดไม่ใช่ของเธอทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงละสิ่งนั้นเสีย สิ่งนั้นอันเธอทั้งหลายละได้แล้ว จักเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูล เพื่อความสุข ภิกษุทั้งหลาย อะไรเล่าไม่ใช่ของเธอทั้งหลาย. ภิกษุทั้งหลาย ตาไม่ใช่ของเธอทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงละมันเสีย...