สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเสด็จจาริกไปในโกศลชนบทพร้อมด้วยภิกษุสงฆ์เป็นจำนวนมาก เสด็จถึงหมู่บ้านพราหมณ์ของชาวโกศล ชื่อว่าสาลา พราหมณ์และคหบดีชาวบ้านศาลาได้ฟังข่าวว่า พระสมณโคดมผู้เจริญบุตรของเจ้าศากยะ ออกบวชจากสกุลศากะยสกุลแล้ว เสด็จจาริกมาโกศลชนบทพร้อมด้วยภิกษุสงฆ์เป็นจำนวนมาก มาถึงหมู่บ้านศาลาแล้ว ก็กิตติศัพท์อันงามของพระโคดมผู้เจริญนั้นขจรไปแล้วอย่างนี้ว่า แม้เพราะเหตุนี้ๆ พระผู้มีพระภาคพระองค์นั้น...
ภิกษุทั้งหลาย อริยสาวกนั้นนั่นแล เป็นผู้ปราศจากอภิชฌา ปราศจากพยาบาท ไม่ลุ่มหลง มีสัมปชัญญะ มีสติมั่นคง. เธอมีจิตประกอบด้วยเมตตา แผ่ไปสู่ทิศที่หนึ่ง ทิศที่สอง...
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ที่พระวิหารเวฬุวัน กลันทกนิวาปสถาน1 เขตพระนครราชคฤห์ สมัยนั้น ท่านพระสมิทธิอยู่ในกระท่อมในป่า ครั้งนั้น ปริพาชกโปตลิบุตรเดินเล่นไปโดยลำดับ เข้าไปหาท่านพระสมิทธิยังที่อยู่แล้ว ได้ทักทายปราศรัยกับท่านพระสมิทธิ ครั้นผ่าน...
ภิกษุทั้งหลาย เราไม่รู้แล้ว ย่อมไม่กล่าวความสิ้นสุดแห่งกรรมที่สัตว์ตั้งใจทำขึ้น สั่งสมขึ้น ก็วิบากนั้นเองที่สัตว์ผู้ทำพึงได้รับในปัจจุบัน หรือในเวลาถัดไป หรือในเวลาถัดต่อๆ ไปอีก ภิกษุทั้งหลาย เราไม่รู้แล้ว...
ภิกษุทั้งหลาย เราจักแสดงซึ่งกรรมทั้งใหม่และเก่า ความดับแห่งกรรม และปฏิปทาให้ถึงความดับแห่งกรรม เธอทั้งหลายจงฟัง จงใส่ใจให้ดี เราจักกล่าว. ภิกษุทั้งหลาย กรรมเก่าเป็นอย่างไร คือ...
ภิกษุทั้งหลาย เราจักแสดงธรรมปริยายชื่อนิพเพธิกปริยาย (ที่เป็นปริยายเป็นไปในส่วนแห่งการเจาะแทงกิเลส) แก่เธอทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงฟัง จงใส่ใจให้ดี เราจักกล่าว. ภิกษุเหล่านั้นทูลรับพระผู้มีพระภาคแล้ว พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย ก็ธรรมปริยายที่ชื่อนิพเพธิกปริยาย...
ภิกษุทั้งหลาย ผู้ใดพึงกล่าวอย่างนี้ว่า บุรุษทำกรรมไว้อย่างใดๆ เขาย่อมได้รับกรรมนั้นอย่างนั้นๆ ดังนี้ เมื่อเป็นเช่นนั้น การอยู่ประพฤติพรหมจรรย์ก็มีไม่ได้ โอกาสที่จะทำที่สุดแห่งทุกข์โดยชอบก็ย่อมไม่ปรากฏ. ภิกษุทั้งหลาย ส่วนผู้ใดพึงกล่าวอย่างนี้ว่า...
ครั้งนั้น พระเจ้าปเสนทิโกศล เสด็จเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคยังที่ประทับในเวลากลางวัน ถวายอภิวาทพระผู้มีพระภาคแล้ว ประทับนั่งในที่สมควร. พระผู้มีพระภาคได้ตรัสกะพระเจ้าปเสนทิโกศลผู้ประทับนั่งในที่สมควรว่า เชิญเถิดมหาราช ท่านเสด็จมาจากไหนแต่ยังวัน. พระเจ้าปเสนทิโกศลทูลว่า ภันเต คหบดีผู้เป็นเศรษฐีในพระนครสาวัตถีนี้...
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ที่พระเชตวัน อารามของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี เขตพระนครสาวัตถี ก็สมัยนั้น ในแว่นแคว้นของพระเจ้าปเสนทิโกศล มีโจรชื่อว่าองคุลิมาล เป็นคนหยาบช้า มีมือชุ่มด้วยโลหิต ตั้งอยู่ในการฆ่าและการทุบตี...
ภิกษุทั้งหลาย สงสารนี้กำหนดที่สุดเบื้องต้นเบื้องปลายไม่ได้ เมื่อเหล่าสัตว์ผู้มีอวิชชาเป็นเครื่องกั้น มีตัณหาเป็นเครื่องผูก ท่องเที่ยวไปมาอยู่ ที่สุดเบื้องต้นย่อมไม่ปรากฏ เธอทั้งหลายเห็นบุคคลผู้ได้รับความทุกข์ มีมือและเท้าไม่สมประกอบ พึงลงสันนิษฐานในบุคคลนี้ว่า...
