The ignoble searches vs. the noble searches. (2)
English translation by Bhikkhu Sujato
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
Then the Buddha robed up in the morning and, taking his bowl and robe, entered Sāvatthī for alms. Then several mendicants went up to Venerable Ānanda and said to him, “Reverend, it’s been a long time since we’ve heard a Dhamma talk from the Buddha. It would be good if we got to hear a Dhamma talk from the Buddha.”
“Well then, reverends, go to the brahmin Rammaka’s hermitage. Hopefully you’ll get to hear a Dhamma talk from the Buddha.”
“Yes, reverend,” they replied.
Then, after the meal, on his return from almsround, the Buddha addressed Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to the Eastern Monastery, the stilt longhouse of Migāra’s mother for the day’s meditation.”
“Yes, sir,” Ānanda replied. So the Buddha went with Ānanda to the Eastern Monastery. In the late afternoon the Buddha came out of retreat and addressed Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to the eastern gate to bathe.”
“Yes, sir,” Ānanda replied.
So the Buddha went with Ānanda to the eastern gate to bathe. When he had bathed and emerged from the water he stood in one robe drying himself. Then Ānanda said to the Buddha, “Sir, the hermitage of the brahmin Rammaka is nearby. It’s so delightful, so lovely. Please visit it out of compassion.” The Buddha consented in silence.
He went to the brahmin Rammaka’s hermitage. Now at that time several mendicants were sitting together in the hermitage talking about the teaching. The Buddha stood outside the door waiting for the talk to end. When he knew the talk had ended he cleared his throat and knocked with the latch. The mendicants opened the door for the Buddha, and he entered the hermitage, where he sat on the seat spread out and addressed the mendicants, “Mendicants, what were you sitting talking about just now? What conversation was left unfinished?”
“Sir, our unfinished discussion on the teaching was about the Buddha himself when the Buddha arrived.”
“Good, mendicants! It’s appropriate for gentlemen like you, who have gone forth in faith from the lay life to homelessness, to sit together and talk about the teaching. When you’re sitting together you should do one of two things: discuss the teachings or keep noble silence.
Mendicants, there are these two searches: the noble search and the ignoble search.
And what is the ignoble search? It’s when someone who is themselves liable to be reborn seeks what is also liable to be reborn. Themselves liable to grow old, fall sick, die, sorrow, and become corrupted, they seek what is also liable to these things.
And what should be described as liable to be reborn? Partners and children, male and female bondservants, goats and sheep, chickens and pigs, and elephants and cattle are liable to be reborn. These attachments are liable to be reborn. Someone who is tied, infatuated, and attached to such things, themselves liable to being reborn, seeks what is also liable to be reborn.
And what should be described as liable to grow old? Partners and children, male and female bondservants, goats and sheep, chickens and pigs, and elephants and cattle are liable to grow old. These attachments are liable to grow old. Someone who is tied, infatuated, and attached to such things, themselves liable to grow old, seeks what is also liable to grow old.
And what should be described as liable to fall sick? Partners and children, male and female bondservants, goats and sheep, chickens and pigs, and elephants and cattle are liable to fall sick. These attachments are liable to fall sick. Someone who is tied, infatuated, and attached to such things, themselves liable to falling sick, seeks what is also liable to fall sick.
And what should be described as liable to die? Partners and children, male and female bondservants, goats and sheep, chickens and pigs, and elephants and cattle are liable to die. These attachments are liable to die. Someone who is tied, infatuated, and attached to such things, themselves liable to die, seeks what is also liable to die.
And what should be described as liable to sorrow? Partners and children, male and female bondservants, goats and sheep, chickens and pigs, and elephants and cattle are liable to sorrow. These attachments are liable to sorrow. Someone who is tied, infatuated, and attached to such things, themselves liable to sorrow, seeks what is also liable to sorrow.
And what should be described as liable to corruption? Partners and children, male and female bondservants, goats and sheep, chickens and pigs, elephants and cattle, and gold and money are liable to corruption. These attachments are liable to corruption. Someone who is tied, infatuated, and attached to such things, themselves liable to corruption, seeks what is also liable to corruption. This is the ignoble search.
And what is the noble search? It’s when someone who is themselves liable to be reborn, understanding the drawbacks in being liable to be reborn, seeks the unborn supreme sanctuary, extinguishment. Themselves liable to grow old, fall sick, die, sorrow, and become corrupted, understanding the drawbacks in these things, they seek the unaging, unailing, undying, sorrowless, uncorrupted supreme sanctuary, extinguishment. This is the noble search. …
English translation by Bhikkhu Bodhi
Thus have I heard. On one occasion the Blessed One was living at Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Park.
Then, when it was morning, the Blessed One dressed, and taking his bowl and outer robe, went into Sāvatthī for alms. Then a number of bhikkhus went to the venerable Ānanda and said to him: “Friend Ānanda, it is long since we heard a talk on the Dhamma from the Blessed One’s own lips. It would be good if we could get to hear such a talk, friend Ānanda.”—“Then let the venerable ones go to the brahmin Rammaka’s hermitage. Perhaps you will get to hear a talk on the Dhamma from the Blessed One’s own lips.”—“Yes, friend,” they replied.
Then, when the Blessed One had wandered for alms in Sāvatthī and had returned from his almsround, after his meal he addressed the venerable Ānanda: “Ānanda, let us go to the Eastern Park, to the Palace of Migāra’s Mother, for the day’s abiding.”—“Yes, venerable sir,” the venerable Ānanda” replied. Then the Blessed One went with the venerable Ānanda to the Eastern Park, the Palace of Migāra’s Mother, for the day’s abiding.
Then, when it was evening, the Blessed One rose from meditation and addressed the venerable Ānanda: “Ānanda, let us go to the Eastern Bathing Place to bathe.”—“Yes, venerable sir,” the venerable Ānanda replied. Then the Blessed One went with the venerable Ānanda to the Eastern Bathing Place to bathe. When he was finished, he came up out of the water and stood in one robe drying his limbs. Then the venerable Ānanda said to the Blessed One: “Venerable sir, the brahmin Rammaka’s hermitage is nearby. That hermitage is agreeable and delightful. Venerable sir, it would be good if the Blessed One went there out of compassion.” The Blessed One consented in silence.
Then the Blessed One went to the brahmin Rammaka’s hermitage. Now on that occasion a number of bhikkhus were sitting together in the hermitage discussing the Dhamma. The Blessed One stood outside the door waiting for their discussion to end. When he knew that it was over, he coughed and knocked, and the bhikkhus opened the door for him. The Blessed One entered, sat down on a seat made ready, and addressed the bhikkhus thus: “Bhikkhus, for what discussion are you sitting together here now? And what was your discussion that was interrupted?”
“Venerable sir, our discussion on the Dhamma that was interrupted was about the Blessed One himself. Then the Blessed One arrived.”
“Good, bhikkhus. It is fitting for you clansmen who have gone forth out of faith from the home life into homelessness to sit together to discuss the Dhamma. When you gather together, bhikkhus, you should do either of two things: hold discussion on the Dhamma or maintain noble silence.
Two Kinds of Search
“Bhikkhus, there are these two kinds of search: the noble search and the ignoble search. And what is the ignoble search? Here someone being himself subject to birth seeks what is also subject to birth; being himself subject to ageing, he seeks what is also subject to ageing; being himself subject to sickness, he seeks what is also subject to sickness; being himself subject to death, he seeks what is also subject to death; being himself subject to sorrow, he seeks what is also subject to sorrow; being himself subject to defilement, he seeks what is also subject to defilement.
“And what may be said to be subject to birth? Wife and children are subject to birth, men and women slaves, goats and sheep, fowl and pigs, elephants, cattle, horses, and mares, gold and silver are subject to birth. These acquisitions are subject to birth; and one who is tied to these things, infatuated with them, and utterly committed to them, being himself subject to birth, seeks what it also subject to birth.
“And what may be said to be subject to ageing? Wife and children are subject to ageing, men and women slaves, goats and sheep, fowl and pigs, elephants, cattle, horses, and mares, gold and silver are subject to ageing. These acquistions are subject to ageing; and one who is tied to these things, infatuated with them, and utterly committed to them, being himself subject to ageing, seeks what is also subject to ageing.
“And what may be said to be subject to sickness? Wife and children are subject to sickness, men and women slaves, goats and sheep, fowl and pigs, elephants, cattle, horses, and mares are subject to sickness. These acquisitions are subject to sickness; and one who is tied to these things, infatuated with them, and utterly committed to them, being himself subject to sickness, seeks what is also subject to sickness.
“And what may be said to be subject to death? Wife and children are subject to death, men and women slaves, goats and sheep, fowl and pigs, elephants, cattle, horses, and mares are subject to death. These acquisitions are subject to death; and one who is tied to these things, infatuated with them, and utterly committed to them, being himself subject to death, seeks what is also subject to death.
“And what may be said to be subject to sorrow? Wife and children are subject to sorrow, men and women slaves, goats and sheep, fowl and pigs, elephants, cattle, horses, and mares are subject to sorrow. These acquisitions are subject to sorrow; and one who is tied to these things, infatuated with them, and utterly committed to them, being himself subject to sorrow, seeks what is also subject to sorrow.
“And what may be said to be subject to defilement? Wife and children are subject to defilement, men and women slaves, goats and sheep, fowl and pigs, elephants, cattle, horses, and mares, gold and silver are subject to defilement. These acquisitions are subject to defilement; and one who is tied to these things, infatuated with them, and utterly committed to them, being himself subject to defilement, seeks what is also subject to defilement. This is the ignoble search.
“And what is the noble search? Here someone being himself subject to birth, having understood the danger in what is subject to birth, seeks the unborn supreme security from bondage, Nibbāna; being himself subject to ageing, having understood the danger in what is subject to ageing, he seeks the unageing supreme security from bondage, Nibbāna; being himself subject to sickness, having understood the danger in what is subject to sickness, he seeks the unailing supreme security from bondage, Nibbāna; being himself subject to death, having understood the danger in what is subject to death, he seeks the deathless supreme security from bondage, Nibbāna; being himself subject to sorrow, having understood the danger in what is subject to sorrow, he seeks the sorrowless supreme security from bondage, Nibbāna; being himself subject to defilement, having understood the danger in what is subject to defilement, he seeks the undefiled supreme security from bondage, Nibbāna. This is the noble search. …
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ที่พระวิหารเชตวัน อารามของอนาถบิณฑิกเศรษฐี เขตพระนครสาวัตถี ครั้งนั้น เป็นเวลาเช้า พระผู้มีพระภาคทรงนุ่งแล้ว ถือบาตรและจีวรเสด็จเข้าไปยังกรุงสาวัตถีเพื่อบิณฑบาต ครั้งนั้น ภิกษุหลายรูปเข้าไปหาท่านพระอานนท์ถึงที่พักกล่าวดังนี้ว่า
อาวุโสอานนท์ พวกกระผมได้ฟังธรรมีกถา เฉพาะหน้าพระผู้มีพระภาคเป็นเวลานานมาแล้ว ขอให้พวกกระผมได้ฟังธรรมีกถาเฉพาะหน้าพระผู้มีพระภาคเถิด.
ท่านพระอานนท์กล่าวว่า ถ้าเช่นนั้น ขอพวกท่านจงไปสู่อาศรมของพราหมณ์ชื่อรัมมกะ จึงจะได้ฟังธรรมีกถาเฉพาะหน้าพระผู้มีพระภาค ภิกษุเหล่านั้นได้รับคำท่านพระอานนท์แล้ว.
ครั้งนั้น พระผู้มีพระภาคเสด็จเข้าไปบิณฑบาตที่พระนครสาวัตถี กลับจากบิณฑบาต ในเวลาหลังอาหารแล้ว ตรัสเรียกท่านพระอานนท์มาแล้วกล่าวว่า
มาเถิด อานนท์ เราจะไปพักกลางวันที่ปราสาทแห่งมิคารมารดา ที่บุพพาราม ท่านพระอานนท์ได้ทูลรับพระดำรัสแล้ว พระผู้มีพระภาคกับท่านพระอานนท์ ได้ไปพักกลางวันที่ปราสาทแห่งมิคารมารดา ที่บุพพาราม ครั้นเวลาเย็น เสด็จออกจากที่หลีกเร้นแล้ว ตรัสเรียกท่านพระอานนท์มาแล้วกล่าวว่า
มาเถิด อานนท์ เราไปสรงน้ำที่ท่าน้ำบุพพโกฏฐกะ ท่านพระอานนท์ได้ทูลรับพระดำรัสแล้ว พระผู้มีพระภาคกับท่านพระอานนท์ได้ไปสรงน้ำที่ท่าน้ำบุพพโกฏฐกะ สรงเสร็จแล้ว จึงกลับขึ้นมาทรงจีวรผืนเดียว ประทับยืนผึ่งกายอยู่ ท่านพระอานนท์ได้ทูลว่า
ภันเต อาศรมของพราหมณ์ชื่อรัมมกะอยู่ไม่ไกล เป็นที่รื่นรมย์ น่าเลื่อมใส ขอโปรดเสด็จไปที่นั้น เพื่อทรงอนุเคราะห์เถิด พระผู้มีพระภาคทรงรับโดยดุษณีภาพ แล้วจึงเสด็จไปที่อาศรมของพราหมณ์ชื่อรัมมกะ.
สมัยนั้น ภิกษุหลายรูปนั่งสนทนาธรรมีกถากันอยู่ที่นั้น พระผู้มีพระภาคจึงประทับยืนอยู่ที่ซุ้มประตูข้างนอก คอยให้ภิกษุเหล่านั้นสนทนากันจบ.
ครั้งนั้น พระผู้มีพระภาคทรงทราบว่า ภิกษุเหล่านั้นสนทนากันจบแล้ว จึงทรงกระแอมแล้วเคาะบานประตู ภิกษุเหล่านั้นได้เปิดประตูรับ พระผู้มีพระภาคเสด็จเข้าไปที่อาศรมของพราหมณ์ชื่อรัมมกะ ประทับนั่งบนอาสนะที่ได้จัดไว้ แล้วจึงตรัสถามภิกษุทั้งหลายว่า
ภิกษุทั้งหลาย บัดนี้ พวกเธอนั่งสนทนาเรื่องอะไรกัน และเรื่องอะไรที่พวกเธอสนทนากันค้างไว้.
ภิกษุเหล่านั้นทูลว่า ภันเต ข้าพระองค์ทั้งหลายปรารภถึงพระผู้มีพระภาค แล้วสนทนาธรรมีกถาค้างอยู่ ก็พอดีพระผู้มีพระภาคเสด็จมาถึง.
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า สาธุ ภิกษุทั้งหลาย การที่พวกเธอผู้เป็นกุลบุตร ออกจากเรือนบวชเป็นบรรพชิตด้วยศรัทธา นั่งสนทนาธรรมีกถากัน เป็นการสมควรแล้ว พวกเธอเมื่อมาประชุมกัน ควรทำกิจ ๒ อย่าง คือ สนทนาธรรม หรือนั่งนิ่งอย่างพระอริยะ ภิกษุทั้งหลาย การแสวงหามี ๒ อย่าง คือ การแสวงหาที่ไม่ประเสริฐ กับการแสวงหาที่ประเสริฐ.
ภิกษุทั้งหลาย การแสวงหาที่ไม่ประเสริฐ เป็นอย่างไร.
ภิกษุทั้งหลาย บุคคลบางคนในกรณีนี้ ตนเองเป็นผู้มีความเกิดเป็นธรรมดา ก็ยังแสวงหาสิ่งที่มีความเกิดเป็นธรรมดาอยู่นั่นเอง ตนเองเป็นผู้มีความแก่เป็นธรรมดา ก็ยังแสวงหาสิ่งที่มีความแก่เป็นธรรมดาอยู่นั่นเอง ตนเองเป็นผู้มีความเจ็บไข้เป็นธรรมดา ก็ยังแสวงหาสิ่งที่มีความเจ็บไข้เป็นธรรมดาอยู่นั่นเอง ตนเองเป็นผู้มีความตายเป็นธรรมดา ยังแสวงหาสิ่งที่มีความตายเป็นธรรมดาอยู่นั่นเอง ตนเองเป็นผู้มีความเศร้าโศกเป็นธรรมดา ก็ยังแสวงหาสิ่งที่มีความเศร้าโศกเป็นธรรมดาอยู่นั่นเอง ตนเองเป็นผู้มีความเศร้าหมองเป็นธรรมดา ก็ยังแสวงหาสิ่งที่มีความเศร้าหมองเป็นธรรมดาอยู่นั่นเอง.
ภิกษุทั้งหลาย ก็อะไรเล่าเรากล่าวว่า มีความเกิดเป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย บุตร ภรรยา ทาสหญิง ทาสชาย แพะ แกะ ไก่ สุกร ช้าง โค ม้า ลา ทอง เงิน เรากล่าวว่าเป็นสิ่งที่มีความเกิดเป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย สิ่งที่มีความเกิดเป็นธรรมดาเหล่านั้นเป็นอุปธิ ซึ่งบุคคลในโลกนี้ พากันจมติดอยู่ พากันมัวเมาอยู่ในอุปธิเหล่านั้น จึงทำให้ตนทั้งที่มีความเกิดเป็นธรรมดา ก็ยังแสวงหาสิ่งที่มีความเกิดเป็นธรรมดาอยู่นั่นเองอีก.
ภิกษุทั้งหลาย ก็อะไรเล่าเรากล่าวว่า มีความแก่เป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย บุตร ภรรยา ทาสหญิง ทาสชาย แพะ แกะ ไก่ สุกร ช้าง โค ม้า ลา ทอง เงิน เรากล่าวว่าเป็นสิ่งที่มีความแก่เป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย สิ่งที่มีความแก่เป็นธรรมดาเหล่านั้นเป็นอุปธิ ซึ่งบุคคลในโลกนี้ พากันจมติดอยู่ พากันมัวเมาอยู่ พากันสยบอยู่ในอุปธิเหล่านั้น จึงทำให้ตนทั้งที่มีความแก่เป็นธรรมดา ก็ยังแสวงหาสิ่งที่มีความแก่เป็นธรรมดาอยู่นั่นเองอีก.
ภิกษุทั้งหลาย ก็อะไรเล่าเรากล่าวว่า มีความเจ็บไข้เป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย บุตร ภรรยา ทาสหญิง ทาสชาย แพะ แกะ ไก่ สุกร ช้าง โค ม้า ลา ทอง เงิน เรากล่าวว่าเป็นสิ่งที่มีความเจ็บไข้เป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย สิ่งที่มีความเจ็บไข้เป็นธรรมดาเหล่านั้นเป็นอุปธิ ซึ่งบุคคลในโลกนี้ พากันจมติดอยู่ พากันมัวเมาอยู่ พากันสยบอยู่ในอุปธิเหล่านั้น จึงทำให้ตนทั้งที่มีความเจ็บไข้เป็นธรรมดา ก็ยังแสวงหาสิ่งที่มีความเจ็บไข้เป็นธรรมดาอยู่นั่นเองอีก.
ภิกษุทั้งหลาย ก็อะไรเล่าเรากล่าวว่า มีความตายเป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย บุตร ภรรยา ทาสหญิง ทาสชาย แพะ แกะ ไก่ สุกร ช้าง โค ม้า ลา ทอง เงิน เรากล่าวว่าเป็นสิ่งที่มีความตายเป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย สิ่งที่มีความตายเป็นธรรมดาเหล่านั้นเป็นอุปธิ ซึ่งบุคคลในโลกนี้ พากันจมติดอยู่ พากันมัวเมาอยู่ พากันสยบอยู่ในอุปธิเหล่านั้น จึงทำให้ตนทั้งที่มีความตายเป็นธรรมดา ก็ยังแสวงหาสิ่งที่มีความตายเป็นธรรมดาอยู่นั่นเองอีก.
ภิกษุทั้งหลาย ก็อะไรเล่าเรากล่าวว่า มีความเศร้าโศกเป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย บุตร ภรรยา ทาสหญิง ทาสชาย แพะ แกะ ไก่ สุกร ช้าง โค ม้า ลา ทอง เงิน เรากล่าวว่าเป็นสิ่งที่มีความเศร้าโศกเป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย สิ่งที่มีความเศร้าโศกเป็นธรรมดาเหล่านั้นเป็นอุปธิ ซึ่งบุคคลในโลกนี้ พากันจมติดอยู่ พากันมัวเมาอยู่ พากันสยบอยู่ในอุปธิเหล่านั้น จึงทำให้ตนทั้งที่มีความเศร้าโศกเป็นธรรมดา ก็ยังแสวงหาสิ่งที่มีความเศร้าโศกเป็นธรรมดาอยู่นั่นเองอีก.
ภิกษุทั้งหลาย ก็อะไรเล่าเรากล่าวว่า มีความเศร้าหมองเป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย บุตร ภรรยา ทาสหญิง ทาสชาย แพะ แกะ ไก่ สุกร ช้าง โค ม้า ลา ทอง เงิน เรากล่าวว่าเป็นสิ่งที่มีความเศร้าหมองเป็นธรรมดา ภิกษุทั้งหลาย สิ่งที่มีความเศร้าหมองเป็นธรรมดาเหล่านั้นเป็นอุปธิ ซึ่งบุคคลในโลกนี้ พากันจมติดอยู่ พากันมัวเมาอยู่ พากันสยบอยู่ในอุปธิเหล่านั้น จึงทำให้ตนทั้งที่มีความเศร้าหมองโดยรอบด้านเป็นธรรมดา ก็ยังแสวงหาสิ่งที่มีความเศร้าหมองเป็นธรรมดาอยู่นั่นเองอีก.
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล คือ การแสวงหาที่ไม่ประเสริฐ.
ภิกษุทั้งหลาย การแสวงหาที่ประเสริฐ เป็นอย่างไร.
ภิกษุทั้งหลาย บุคคลบางคนในกรณีนี้ ตนเองมีความเกิดเป็นธรรมดา ก็ทราบชัดโทษในสิ่งที่มีความเกิดเป็นธรรมดา แล้วแสวงหานิพพานอันเป็นธรรมไม่เกิด เป็นธรรมเกษมจากโยคะ ไม่มีธรรมอื่นยิ่งกว่า ตนเองมีความแก่เป็นธรรมดา ก็ทราบชัดโทษในสิ่งที่มีความแก่เป็นธรรมดา แล้วแสวงหานิพพานอันเป็นธรรมไม่แก่ เป็นธรรมเกษมจากโยคะ ไม่มีธรรมอื่นยิ่งกว่า ตนเองมีความเจ็บไข้เป็นธรรมดา ก็ทราบชัดโทษในสิ่งที่มีความเจ็บไข้เป็นธรรมดา แล้วแสวงหานิพพานอันเป็นธรรมไม่เจ็บไข้ เป็นธรรมเกษมจากโยคะ ไม่มีธรรมอื่นยิ่งกว่า ตนเองมีความตายเป็นธรรมดา ก็ทราบชัดโทษในสิ่งที่มีความตายเป็นธรรมดา แล้วแสวงหานิพพานอันเป็นธรรมไม่ตาย เป็นธรรมเกษมจากโยคะ ไม่มีธรรมอื่นยิ่งกว่า ตนเองมีความเศร้าโศกเป็นธรรมดา ก็ทราบชัดโทษในสิ่งที่มีความเศร้าโศกเป็นธรรมดา แล้วแสวงหานิพพานอันเป็นธรรมไม่เศร้าโศก เป็นธรรมเกษมจากโยคะ ไม่มีธรรมอื่นยิ่งกว่า ตนเองมีความเศร้าหมองเป็นธรรมดา ก็ทราบชัดโทษในสิ่งที่มีความเศร้าหมองเป็นธรรมดา แล้วแสวงหานิพพานอันเป็นธรรมไม่เศร้าหมอง เป็นธรรมเกษมจากโยคะ ไม่มีธรรมอื่นยิ่งกว่า.
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล คือ การแสวงหาที่ประเสริฐ. …
-บาลี มู. ม. 12/312/312.
https://84000.org/tipitaka/pali/?12//312,
https://etipitaka.com/read/pali/12/312/
