The factors that make humans different.
English translation by Bhikkhu Sujato
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
Then the brahmin student Subha, Todeyya’s son, approached the Buddha, and exchanged greetings with him. When the greetings and polite conversation were over, he sat down to one side and said to the Buddha:
“What is the cause, Master Gotama, what is the reason why even among those who are human beings some are seen to be inferior and superior? For people are seen who are short-lived and long-lived, sickly and healthy, ugly and beautiful, insignificant and illustrious, poor and rich, from low and eminent families, witless and wise. What is the reason why even among those who are human beings some are seen to be inferior and superior?”
“Student, sentient beings are the owners of their deeds and heir to their deeds. Deeds are their womb, their relative, and their refuge. It is deeds that divide beings into inferior and superior.”
“I don’t understand the meaning of what Master Gotama has said in brief, without explaining the details. Master Gotama, please teach me this matter in detail so I can understand the meaning.”
“Well then, student, listen and pay close attention, I will speak.”
“Yes, sir,” replied Subha. The Buddha said this:
“Take some woman or man who kills living creatures. They’re violent, bloody-handed, a hardened killer, merciless to living beings. Because of undertaking such deeds, when their body breaks up, after death, they’re reborn in a place of loss, a bad place, the underworld, hell. If they’re not reborn in a place of loss, but return to the human realm, then wherever they’re reborn they’re short-lived. For killing living creatures is the path leading to a short lifespan.
But take some woman or man who gives up killing living creatures. They renounce the rod and the sword. They’re scrupulous and kind, living full of compassion for all living beings. Because of undertaking such deeds, when their body breaks up, after death, they’re reborn in a good place, a heavenly realm. If they’re not reborn in a heavenly realm, but return to the human realm, then wherever they’re reborn they’re long-lived. For not killing living creatures is the path leading to a long lifespan.
Take some woman or man who habitually hurts living creatures with a fist, stone, rod, or sword. Because of undertaking such deeds, after death they’re reborn in a place of loss … or if they return to the human realm, they’re sickly …
But take some woman or man who does not habitually hurt living creatures with a fist, stone, rod, or sword. Because of undertaking such deeds, after death they’re reborn in a heavenly realm … or if they return to the human realm, they’re healthy …
Take some woman or man who is irritable and bad-tempered. Even when lightly criticized they lose their temper, becoming annoyed, hostile, and hard-hearted, and displaying annoyance, hate, and bitterness. Because of undertaking such deeds, after death they’re reborn in a place of loss … or if they return to the human realm, they’re ugly …
But take some woman or man who isn’t irritable and bad-tempered. Even when heavily criticized, they don’t lose their temper, become annoyed, hostile, and hard-hearted, or display annoyance, hate, and bitterness. Because of undertaking such deeds, after death they’re reborn in a heavenly realm … or if they return to the human realm, they’re lovely …
Take some woman or man who is jealous. They envy, resent, and begrudge the possessions, honor, respect, reverence, homage, and veneration given to others. Because of undertaking such deeds, after death they’re reborn in a place of loss … or if they return to the human realm, they’re insignificant …
But take some woman or man who is not jealous … Because of undertaking such deeds, after death they’re reborn in a heavenly realm … or if they return to the human realm, they’re illustrious …
Take some woman or man who doesn’t give to ascetics or brahmins such things as food, drink, clothing, vehicles; garlands, perfumes, and makeup; and bed, house, and lighting. Because of undertaking such deeds, after death they’re reborn in a place of loss … or if they return to the human realm, they’re poor …
But take some woman or man who does give to ascetics or brahmins … Because of undertaking such deeds, after death they’re reborn in a heavenly realm … or if they return to the human realm, they’re rich …
Take some woman or man who is obstinate and vain. They don’t bow to those they should bow to. They don’t rise up for them, offer them a seat, make way for them, or honor, respect, esteem, or venerate those who are worthy of such. Because of undertaking such deeds, after death they’re reborn in a place of loss … or if they return to the human realm, they’re reborn in a low class family …
But take some woman or man who is not obstinate and vain … Because of undertaking such deeds, after death they’re reborn in a heavenly realm … or if they return to the human realm, they’re reborn in an eminent family …
Take some woman or man who doesn’t approach an ascetic or brahmin to ask: ‘Sir, what is skillful and what is unskillful? What is blameworthy and what is blameless? What should be cultivated and what should not be cultivated? What kind of action will lead to my lasting harm and suffering? Or what kind of action will lead to my lasting welfare and happiness?’ Because of undertaking such deeds, after death they’re reborn in a place of loss … or if they return to the human realm, they’re witless …
But take some woman or man who does approach an ascetic or brahmin to ask: ‘Sir, what is skillful and what is unskillful? What is blameworthy and what is blameless? What should be cultivated and what should not be cultivated? What kind of action will lead to my lasting harm and suffering? Or what kind of action will lead to my lasting welfare and happiness?’ Because of undertaking such deeds, when their body breaks up, after death, they’re reborn in a good place, a heavenly realm. If they’re not reborn in a heavenly realm, but return to the human realm, then wherever they’re reborn they’re very wise. For asking questions of ascetics or brahmins is the path leading to wisdom.
So it is the way people live that makes them how they are, whether short-lived or long-lived, sickly or healthy, ugly or lovely, insignificant or illustrious, poor or rich, in a low class or eminent family, or witless or wise.
Sentient beings are the owners of their deeds and heir to their deeds. Deeds are their womb, their relative, and their refuge. It is deeds that divide beings into inferior and superior.”
When he had spoken, Subha said to him, “Excellent, Master Gotama! Excellent! As if he were righting the overturned, or revealing the hidden, or pointing out the path to the lost, or lighting a lamp in the dark so people with good eyes can see what’s there, Master Gotama has made the Teaching clear in many ways. I go for refuge to Master Gotama, to the teaching, and to the mendicant Saṅgha. From this day forth, may Master Gotama remember me as a lay follower who has gone for refuge for life.”
English translation by Bhikkhu Bodhi
Thus have I heard. On one occasion the Blessed One was living at Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Park.
Then the brahmin student Subha, Todeyya’s son, went to the Blessed One and exchanged greetings with him. When this courteous and amiable talk was finished, he sat down at one side and asked the Blessed One:
“Master Gotama, what is the cause and condition why human beings are seen to be inferior and superior? For people are seen to be short-lived and long-lived, sickly and healthy, ugly and beautiful, uninfluential and influential, poor and wealthy, low-born and high-born, stupid and wise. What is the cause and condition, Master Gotama, why human beings are seen to be inferior and superior?”
“Student, beings are owners of their actions, heirs of their actions; they originate from their actions, are bound to their actions, have their actions as their refuge. It is action that distinguishes beings as inferior and superior.”
“I do not understand in detail the meaning of Master Gotama’s statement, which he spoke in brief without expounding the meaning in detail. It would be good if Master Gotama would teach me the Dhamma so that I might understand in detail the meaning of Master Gotama’s statement.”
“Then, student, listen and attend closely to what I shall say.”
“Yes, sir,” the brahmin student Subha replied. The Blessed One said this:
“Here, student, some man or woman kills living beings and is murderous, bloody-handed, given to blows and violence, merciless to living beings. Because of performing and undertaking such action, on the dissolution of the body, after death, he reappears in a state of deprivation, in an unhappy destination, in perdition, even in hell. But if on the dissolution of the body, after death, he does not reappear in a state of deprivation, in an unhappy destination, in perdition, in hell, but instead comes back to the human state, then wherever he is reborn he is short-lived. This is the way, student, that leads to short life, namely, one kills living beings and is murderous, bloody-handed, given to blows and violence, merciless to living beings.
“But here, student, some man or woman, abandoning the killing of living beings, abstains from killing living beings; with rod and weapon laid aside, gentle and kindly, he abides compassionate to all living beings. Because of performing and undertaking such action, on the dissolution of the body, after death, he reappears in a happy destination, even in the heavenly world. But if on the dissolution of the body, after death, he does not reappear in a happy destination, in the heavenly world, but instead comes back to the human state, then wherever he is reborn he is long-lived. This is the way, student, that leads to long life, namely, abandoning the killing of living beings, one abstains from killing living beings; with rod and weapon laid aside, gentle and kindly, one abides compassionate to all living beings.
“Here, student, some man or woman is given to injuring beings with the hand, with a clod, with a stick, or with a knife. Because of performing and undertaking such action, on the dissolution of the body, after death, he reappears in a state of deprivation…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is sickly. This is the way, student, that leads to sickliness, namely, one is given to injuring beings with the hand, with a clod, with a stick, or with a knife.
“But here, student, some man or woman is not given to injuring beings with the hand, with a clod, with a stick, or with a knife. Because of performing and undertaking such action, on the dissolution of the body, after death, he reappears in a happy destination…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is healthy. This is the way, student, that leads to health, namely, one is not given to injuring beings with the hand, with a clod, with a stick, or with a knife.
“Here, student, some man or woman is of an angry and irritable character; even when criticised a little, he is offended, becomes angry, hostile, and resentful, and displays anger, hate, and bitterness. Because of performing and undertaking such action…he reappears in a state of deprivation…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is ugly. This is the way, student, that leads to ugliness, namely, one is of an angry and irritable character…and displays anger, hate, and bitterness.
“But here, student, some man or woman is not of an angry and irritable character; even when criticised a lot, he is not offended, does not become angry, hostile, and resentful, and does not display anger, hate, and bitterness. Because of performing and undertaking such action…he reappears in a happy destination…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is beautiful. This is the way, student, that leads to being beautiful, namely, one is not of an angry and irritable character…and does not display anger, hate, and bitterness.
“Here, student, some man or woman is envious, one who envies, resents, and begrudges the gains, honour, respect, reverence, salutations, and veneration received by others. Because of performing and undertaking such action…he reappears in a state of deprivation…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is uninfluential. This is the way, student, that leads to being uninfluential, namely, one is envious…towards the gains, honour, respect, reverence, salutations, and veneration received by others.
“But here, student, some man or woman is not envious, one who does not envy, resent, and begrudge the gains, honour, respect, reverence, salutations, and veneration received by others. Because of performing and undertaking such action…he reappears in a happy destination…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is influential. This is the way, student, that leads to being influential, namely, one is not envious…towards the gains, honour, respect, reverence, salutations, and veneration received by others.
“Here, student, some man or woman does not give food, drink, clothing, carriages, garlands, scents, unguents, beds, dwelling, and lamps to recluses or brahmins. Because of performing and undertaking such action…he reappears in a state of deprivation…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is poor. This is the way, student, that leads to poverty, namely, one does not give food…and lamps to recluses or brahmins.
“But here, student, some man or woman gives food…and lamps to recluses or brahmins. Because of performing and undertaking such action…he reappears in a happy destination…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is wealthy. This is the way, student, that leads to wealth, namely, one gives food…and lamps to recluses or brahmins.
“Here, student, some man or woman is obstinate and arrogant; he does not pay homage to one who should receive homage, does not rise up for one in whose presence he should rise up, does not offer a seat to one who deserves a seat, does not make way for one for whom he should make way, and does not honour, respect, revere, and venerate one who should be honoured, respected, revered, and venerated. Because of performing and undertaking such action…he reappears in a state of deprivation…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is low-born. This is the way, student, that leads to low birth, namely, one is obstinate and arrogant…and does not honour, respect, revere, and venerate one who should be honoured, respected, revered, and venerated.
“But here, student, some man or woman is not obstinate and arrogant; he pays homage to one who should receive homage, rises up for one in whose presence he should rise up, offers a seat to one who deserves a seat, makes way for one for whom he should make way, and honours, respects, reveres, and venerates one who should be honoured, respected, revered, and venerated. Because of performing and undertaking such action…he reappears in a happy destination…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is high-born. This is the way, student, that leads to high birth, namely, one is not obstinate and arrogant…andhonours, respects, reveres, and venerates one who should be honoured, respected, revered, and venerated.
“Here, student, some man or woman does not visit a recluse or a brahmin and ask: ‘Venerable sir, what is wholesome? What is unwholesome? What is blameable? What is blameless? What should be cultivated? What should not be cultivated? What kind of action will lead to my harm and suffering for a long time? What kind of action will lead to my welfare and happiness for a long time?’ Because of performing and undertaking such action…he reappears in a state of deprivation…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is stupid. This is the way, student, that leads to stupidity, namely, one does not visit a recluse or brahmin and ask such questions.
“But here, student, some man or woman visits a recluse or a brahmin and asks: ‘Venerable sir, what is wholesome?…What kind of action will lead to my welfare and happiness for a long time?’ Because of performing and undertaking such action…he reappears in a happy destination…But if instead he comes back to the human state, then wherever he is reborn he is wise. This is the way, student, that leads to wisdom, namely, one visits a recluse or brahmin and asks such questions.
“Thus, student, the way that leads to short life makes people short-lived, the way that leads to long life makes people long-lived; the way that leads to sickliness makes people sickly, the way that leads to health makes people healthy; the way that leads to ugliness makes people ugly, the way that leads to beauty makes people beautiful; the way that leads to being uninfluential makes people uninfluential, the way that leads to being influential makes people influential; the way that leads to poverty makes people poor, the way that leads to wealth makes people wealthy; the way that leads to low birth makes people low-born, the way that leads to high birth makes people high-born; the way that leads to stupidity makes people stupid, the way that leads to wisdom makes people wise.
“Beings are owners of their actions, student, heirs of their actions; they originate from their actions, are bound to their actions, have their actions as their refuge. It is action that distinguishes beings as inferior and superior.”
When this was said, the brahmin student Subha, Todeyya’s son, said to the Blessed One: “Magnificent, Master Gotama! Magnificent, Master Gotama! Master Gotama has made the Dhamma clear in many ways, as though he were turning upright what had been overturned, revealing what was hidden, showing the way to one who was lost, or holding up a lamp in the dark for those with eyesight to see forms. I go to Master Gotama for refuge and to the Dhamma and to the Sangha of bhikkhus. Let Master Gotama remember me as a lay follower who has gone to him for refuge for life.”
English translation by Suddhāso Bhikkhu
Thus have I heard. On one occasion the Blessed One was dwelling at Sāvatthi, in Jeta‘s Grove, at Anāthapiṇḍika‘s Park. Then the brahmin student Subha, Todeyya‘s son, approached the Blessed One and conversed with him. When the appropriate polite conversation was finished, he sat to one side. When he was seated to one side, Subha said to the Blessed One:
“Sir Gotama1, what is the cause of and reason for the appearance of inferiority and superiority among human beings? Sir Gotama, there are humans who are seen to have short lives, and those who are seen to have long lives. There are those who are seen to have many afflictions, and those who are seen to have few afflictions. There are those who are seen to be ugly, and those who are seen to be beautiful. There are those who are seen to have little influence, and those who are seen to have much influence. There are those who are seen to have little wealth, and those who are seem to have much wealth. There are those who are seen to be from low families, and those who are seen to be from high families. There are those who are seen to be foolish, and those who are seen to be wise. Sir Gotama, what is the cause of and reason for the appearance of inferiority and superiority among human beings?”
“Student, beings are the owners of their actions, heirs of their actions, born from their actions, bound to their actions, returners to their actions. Action is what divides beings into inferiority and superiority.”
“I do not understand the full meaning of the Blessed One‘s brief statement, which was made without giving an analysis of its full meaning. It would be good if Sir Gotama would teach me the Dhamma, such that I may understand the full meaning of the Blessed One‘s brief statement, which was made without giving an analysis of its full meaning.”
“Therefore, student, listen and carefully pay attention; I will speak.”
“Yes, sir,” the brahmin student Subha replied to the Blessed One. The Blessed One said this:
“Student, here some woman or man is a killer – cruel, bloody-handed, fond of violence, merciless towards living beings. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will have a short life. Student, this is the path of practice which leads to having a short life – being a killer who is cruel, bloody-handed, fond of violence, and merciless towards living beings.
“Student, here some woman or man has abandoned killing, abstains from killing, has set down cudgel and blade, is conscientious, merciful, and compassionate towards all living beings. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a good destination, in a heavenly world. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a good destination, in a heavenly world, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will have a long life. Student, this is the path of practice which leads to longevity – abandoning killing, abstaining from killing, setting down cudgel and blade, being conscientious, merciful, and compassionate towards all living beings.
“Student, here some woman or man assaults living beings with their hand, a stone, a cudgel, or a blade. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will have many afflictions. Student, this is the path of practice which leads to having many afflictions – assaulting living beings with a hand, a stone, a cudgel, or a blade.
“Student, here some woman or man does not assault living beings with their hand, a stone, a cudgel, or a blade. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a good destination, in a heavenly world. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a good destination, in a heavenly world, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will have few afflictions. Student, this is the path of practice which leads to having few afflictions – not assaulting living beings with a hand, a stone, a cudgel, or a blade.
“Student, here some woman or man is angry and irritable. Even when only a little that is unpleasant is said to them, they get upset, disturbed, annoyed, and resistant, and they manifest anger, hatred, and resentment. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will be ugly. Student, this is the path of practice which leads to ugliness – being angry and irritable; getting upset, disturbed, annoyed, and resistant, and manifesting anger, hatred, and resentment, even when only a little that is unpleasant is said.
“Student, here some woman or man is not angry or irritable. Even when much that is unpleasant is said to them, they do not get upset, disturbed, annoyed, or resistant, and they do not manifest anger, hatred, or resentment. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a good destination, in a heavenly world. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a good destination, in a heavenly world, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will be beautiful. Student, this is the path of practice which leads to beauty – not being angry or irritable; not getting upset, disturbed, annoyed, or resistant, and not manifesting anger, hatred, or resentment, even when much that is unpleasant is said.
“Student, here some woman or man is envious; they envy, resent, and are jealous of the possessions, honor, esteem, respect, veneration, and homage received by others. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will have little influence. Student, this is the path of practice which leads to having little influence – being envious; envying, resenting, and being jealous of the possessions, honor, esteem, respect veneration,, and homage received by others.
“Student, here some woman or man is not envious; they do not envy, resent, or become jealous of the possessions, honor, esteem, respect, veneration, and homage received by others. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a good destination, in a heavenly world. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a good destination, in a heavenly world, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will be very influential. Student, this is the path of practice which leads to being very influential – not being envious; not envying, resenting, or being jealous of the possessions, honor, esteem, respect, veneration, and homage received by others.
“Student, here some woman or man does not give food, drink, clothing, transportation, garlands, perfume, cosmetics, beds, abodes, or lanterns to contemplatives or priests. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will be poor. Student, this is the path of practice which leads to poverty – not giving food, drink, clothing, transportation, garlands, perfume, cosmetics, beds, abodes, or lanterns to contemplatives or priests.
“Student, here some woman or man gives food, drink, clothing, transportation, garlands, perfume, cosmetics, beds, abodes, or lanterns to contemplatives or priests. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a good destination, in a heavenly world. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a good destination, in a heavenly world, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will be wealthy. Student, this is the path of practice which leads to wealth – giving food, drink, clothing, transportation, garlands, perfume, cosmetics, beds, abodes, or lanterns to contemplatives or priests.
“Student, here some woman or man is stubborn and arrogant. They do not venerate one who should be venerated. They do not rise up for one who should be risen up for. They do not give a seat to one who is worthy of a seat. They do not make way for one who should be made way for. They do not honor one who should be honored. They do not esteem one who should be esteemed. They do not respect one who should be respected. They do not give homage to one who should be given homage. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will be in a low family. Student, this is the path of practice which leads to being in a low family – stubbornness and arrogance; not venerating one who should be venerated… not giving homage to one who should be given homage.
“Student, here some woman or man is not stubborn or arrogant. They venerate one who should be venerated… they give homage to one who should be given homage. Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a good destination, in a heavenly world. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a good destination, in a heavenly world, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will be in a high family. Student, this is the path of practice which leads to being in a high family – not being stubborn or arrogant; venerating one who should be venerated… giving homage to one who should be given homage.
“Student, here some woman or man does not approach a contemplative or priest and ask, ‘Bhante, what is wholesome and what is unwholesome? What is blameworthy and what is blameless? What should be practiced and what should not be practiced? What actions will bring me long-lasting detriment and suffering, and what actions will bring me long-lasting benefit and happiness?’ Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a state of deprivation, at a bad destination, in downfall, in hell, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will be foolish. Student, this is the path of practice which leads to foolishness – not approaching a contemplative or priest and asking, ‘Bhante, what is wholesome… what actions will bring me long-lasting benefit and happiness?’
“Student, here some woman or man approaches a contemplative or priest and asks, ‘Bhante, what is wholesome… what actions will bring me long-lasting benefit and happiness?’ Because of that action which was undertaken and performed in that way, when that person is separated from their body after death, they will reappear in a good destination, in a heavenly world. When that person is separated from their body after death, if they do not reappear in a good destination, in a heavenly world, if they return to existence as a human, then wherever they are born they will be very wise. Student, this is the path of practice which leads to great wisdom – approaching a contemplative or priest and asking, ‘Bhante, what is wholesome… what actions will bring me long-lasting benefit and happiness?’
“In this way, student, the path of practice conducive to having a short life leads to having a short life; the path of practice conducive to longevity leads to longevity; the path of practice conducive to having many afflictions leads to having many afflictions; the path of practice conducive to having few afflictions leads to having few afflictions; the path of practice conducive to ugliness leads to ugliness; the path of practice conducive to beauty leads to beauty; the path of practice conducive to having little influence leads to having little influence; the path of practice conducive to having much influence leads to having much influence; the path of practice conducive to poverty leads to poverty; the path of practice conducive to wealth leads to wealth; the path of practice conducive to birth in a low family leads to birth in a low family; the path of practice conducive to birth in a high family leads to birth in a high family; the path of practice conducive to foolishness leads to foolishness; the path of practice conducive to great wisdom leads to great wisdom. Student, beings are the owners of their actions, heirs of their actions, born from their actions, bound to their actions, returners to their actions. Action is what divides beings into inferiority and superiority.”
When this was said, the brahmin student Subha said to the Blessed One, “Magnificent, Sir Gotama! Magnificent, Sir Gotama! Sir Gotama, it is as if one were to turn upright what had been inverted, or reveal what was hidden, or describe the path to one who was confused, or bring an oil-lamp into the darkness so that those with eyesight could see – in the same way the Dhamma has been shown by Sir Gotama using many methods. I go for refuge to Sir Gotama, and to the Dhamma, and to the monastic Saṅgha. From this day forward, may Sir Gotama remember me as a lay disciple who has gone for refuge for life.”
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ที่พระวิหารเชตวัน อารามของอนาถบิณฑิกเศรษฐี เขตพระนครสาวัตถี สมัยนั้น สุภมาณพ โตเทยยบุตรเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคยังที่ประทับ แล้วได้ทักทายปราศรัยกับพระผู้มีพระภาค ครั้นผ่านคำทักทายปราศรัยพอให้ระลึกถึงกันไปแล้ว ได้นั่งในที่สมควรที่ควร.
สุภมาณพ โตเทยยบุตร พอนั่งเรียบร้อยแล้ว ได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคดังนี้ว่า ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ อะไรหนอเป็นเหตุ อะไรหนอเป็นปัจจัย ให้พวกมนุษย์ที่เกิดเป็นมนุษย์อยู่ ปรากฏความเลวและความประณีต คือ มนุษย์ทั้งหลายย่อมปรากฏมีอายุสั้น มีอายุยืน มีโรคมาก มีโรคน้อย มีผิวพรรณทราม มีผิวพรรณงาม มีศักดา (อำนาจ) น้อย มีศักดามาก มีโภคทรัพย์น้อย มีโภคทรัพย์มาก เกิดในตระกูลต่ำ เกิดในตระกูลสูง มีปัญญาน้อย มีปัญญามาก.
มาณพ สัตว์ทั้งหลายมีกรรมเป็นของตน เป็นทายาทแห่งกรรม มีกรรมเป็นกำเนิด มีกรรมเป็นเผ่าพันธุ์ มีกรรมเป็นที่อาศัย กรรมย่อมจำแนกสัตว์ให้เลวและประณีต.
พระโคมผู้เจริญ ภาษิตที่กล่าวแล้วโดยย่อนี้ ข้าพระองค์ยังไม่รู้ทั่วถึงเนื้อความโดยพิสดาร สาธุ พระโคดมผู้เจริญ โปรดแสดงธรรมโดยประการที่ข้าพระองค์จะพึงรู้ทั่วถึงเนื้อความแห่งภาษิตที่กล่าวแล้วโดยย่อนี้ได้โดยพิสดารเถิด.
มาณพ ถ้าอย่างนั้น เธอจงฟัง จงใส่ใจให้ดี เราจักกล่าว.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นผู้ปกติฆ่าสัตว์มีชีวิต หยาบช้า มีมือชุ่มด้วยโลหิต ตั้งอยู่ในการฆ่าและการทุบตี ไม่มีความเอ็นดูในสัตว์มีชีวิต เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก หากตายไป ไม่เข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมีอายุสั้น.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีอายุสั้นนี้ คือ เป็นผู้ปกติฆ่าสัตว์มีชีวิต หยาบช้า มีมือชุ่มด้วยโลหิต ตั้งอยู่ในการฆ่าและการทุบตี ไม่มีความเอ็นดูในสัตว์มีชีวิต.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นผู้ละการฆ่าสัตว์มีชีวิต เว้นขาดจากการฆ่าสัตว์มีชีวิต คือ วางท่อนไม้ วางศัสตรา มีความละอาย ถึงความเอ็นดู มีความกรุณา หวังความเกื้อกูลแก่สัตว์ทั้งหลายอยู่ เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ หากตายไป ไม่เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมีอายุยืน.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีอายุยืนนี้ คือ เป็นผู้ละการฆ่าสัตว์มีชีวิต เว้นขาดจากการฆ่าสัตว์มีชีวิต คือ วางท่อนไม้ วางศัสตรา มีความละอาย ถึงความเอ็นดู มีความกรุณา หวังความเกื้อกูลแก่สัตว์ทั้งหลายอยู่.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นผู้มีปกติเบียดเบียนสัตว์ด้วยฝ่ามือ หรือก้อนดิน หรือท่อนไม้ หรือศัสตรา เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก หากตายไป ไม่เข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมีโรคมาก.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีโรคมากนี้ คือ เป็นผู้มีปกติเบียดเบียนสัตว์ด้วยฝ่ามือ หรือก้อนดิน หรือท่อนไม้ หรือศัสตรา.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นผู้มีปกติไม่เบียดเบียนสัตว์ด้วยฝ่ามือ หรือก้อนดิน หรือท่อนไม้ หรือศัสตรา เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ หากตายไป ไม่เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมีโรคน้อย.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีโรคน้อยนี้ คือ เป็นผู้มีปกติไม่เบียดเบียนสัตว์ด้วยฝ่ามือ หรือก้อนดิน หรือท่อนไม้ หรือศัสตรา.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นผู้มักโกรธ มากไปด้วยความคับแค้นใจ ถูกว่าแม้เล็กน้อยก็ขัดเคือง ฉุนเฉียว กระฟัดกระเฟียด กระด้างกระเดื่อง แสดงความโกรธ ความขัดเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก หากตายไป ไม่เข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมีผิวพรรณทราม.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีผิวพรรณทรามนี้ คือ เป็นผู้มักโกรธ มากไปด้วยความคับแค้นใจ ถูกว่าแม้เล็กน้อยก็ขัดเคือง ฉุนเฉียว กระฟัดกระเฟียด กระด้างกระเดื่อง แสดงความโกรธ ความขัดเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นผู้ไม่มักโกรธ ไม่มากไปด้วยความคับแค้นใจ ถูกว่าแม้มากก็ไม่ขัดเคือง ไม่ฉุนเฉียว ไม่กระฟัดกระเฟียด ไม่กระด้างกระเดื่อง ไม่แสดงความโกรธ ความขัดเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ หากตายไป ไม่เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมีผิวพรรณผ่องใส.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความเป็นผู้มีผิวพรรณผ่องใสนี้ คือ เป็นผู้ไม่มักโกรธ ไม่มากไปด้วยความคับแค้นใจ ถูกว่าแม้มากก็ไม่ขัดเคือง ไม่ฉุนเฉียว ไม่กระฟัดกระเฟียด ไม่กระด้างกระเดื่อง ไม่แสดงความโกรธ ความขัดเคือง และความไม่พอใจให้ปรากฏ.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม มีใจริษยา ย่อมริษยา มุ่งร้าย ผูกใจอิจฉาในลาภสักการะ ความเคารพ ความนับถือ การไหว้ และการบูชาของคนอื่น เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก หากตายไป ไม่เข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมีศักดา (อำนาจ) น้อย.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีศักดาน้อยนี้ คือ เป็นผู้มีใจริษยา ย่อมริษยา มุ่งร้าย ผูกใจอิจฉาในลาภสักการะ ความเคารพ ความนับถือ การไหว้ และการบูชาของคนอื่น.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นผู้มีใจไม่ริษยา ย่อมไม่ริษยา ไม่มุ่งร้าย ไม่ผูกใจอิจฉาในลาภสักการะ ความเคารพ ความนับถือ การไหว้ และการบูชาของคนอื่น เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ หากตายไป ไม่เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมีศักดามาก.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีศักดามากนี้ คือ เป็นผู้มีใจไม่ริษยา ย่อมไม่ริษยา ไม่มุ่งร้าย ไม่ผูกใจอิจฉาในลาภสักการะ ความเคารพ ความนับถือ การไหว้ และการบูชาของคนอื่น.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม ย่อมเป็นผู้ไม่ให้ทาน คือ ไม่ให้ข้าว น้ำ ผ้า ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่อยู่อาศัย และประทีปโคมไฟ แก่สมณะหรือพราหมณ์ เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก หากตายไป ไม่เข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมีโภคทรัพย์น้อย.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีโภคทรัพย์น้อยนี้ คือ เป็นผู้ไม่ให้ทาน คือ ไม่ให้ข้าว น้ำ ผ้า ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่อยู่อาศัย และประทีปโคมไฟ แก่สมณะหรือพราหมณ์.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม ย่อมเป็นผู้ให้ทาน คือ ให้ข้าว น้ำ ผ้า ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่อยู่อาศัย และประทีปโคมไฟ แก่สมณะหรือพราหมณ์ เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ หากตายไป ไม่เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมีโภคทรัพย์มาก.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีโภคทรัพย์มากนี้ คือ เป็นผู้ให้ทาน คือ ให้ข้าว น้ำ ผ้า ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่อยู่อาศัย และประทีปโคมไฟ แก่สมณะหรือพราหมณ์.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นผู้กระด้างเย่อหยิ่ง ย่อมไม่กราบไหว้คนที่สมควรกราบไหว้ ไม่ลุกรับคนที่สมควรลุกรับ ไม่ให้อาสนะแก่คนที่สมควรแก่อาสนะ ไม่ให้ทางแก่คนที่สมควรแก่ทาง ไม่สักการะคนที่สมควรสักการะ ไม่เคารพคนที่สมควรเคารพ ไม่นับถือคนที่สมควรนับถือ ไม่บูชาคนที่สมควรบูชา เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก หากตายไป ไม่เข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนเกิดในตระกูลต่ำ.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความเกิดในตระกูลต่ำนี้ คือ เป็นผู้กระด้าง เย่อหยิ่ง ย่อมไม่กราบไหว้คนที่สมควรกราบไหว้ ไม่ลุกรับคนที่สมควรลุกรับ ไม่ให้อาสนะแก่คนที่สมควรแก่อาสนะ ไม่ให้ทางแก่คนที่สมควรแก่ทาง ไม่สักการะคนที่สมควรสักการะ ไม่เคารพคนที่สมควรเคารพ ไม่นับถือคนที่สมควรนับถือ ไม่บูชาคนที่สมควรบูชา.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นผู้ไม่กระด้าง ไม่เย่อหยิ่ง ย่อมกราบไหว้คนที่สมควรกราบไหว้ ลุกรับคนที่สมควรลุกรับ ให้อาสนะแก่คนที่สมควรแก่อาสนะ ให้ทางแก่คนที่สมควรแก่ทาง สักการะคนที่สมควรสักการะ เคารพคนที่สมควรเคารพ นับถือคนที่สมควรนับถือ บูชาคนที่สมควรบูชา เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ หากตายไป ไม่เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนเกิดในตระกูลสูง.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความเกิดในตระกูลสูงนี้ คือ เป็นผู้ไม่กระด้าง ไม่เย่อหยิ่ง ย่อมกราบไหว้คนที่สมควรกราบไหว้ ลุกรับคนที่สมควรลุกรับ ให้อาสนะแก่คนที่สมควรแก่อาสนะ ให้ทางแก่คนที่สมควรแก่ทาง สักการะคนที่สมควรสักการะ เคารพคนที่สมควรเคารพ นับถือคนที่สมควรนับถือ บูชาคนที่สมควรบูชา.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นผู้ไม่เข้าไปหาสมณะหรือพราหมณ์แล้วสอบถามว่า อะไรเป็นกุศล อะไรเป็นอกุศล อะไรมีโทษ อะไรไม่มีโทษ อะไรควรเสพ อะไรไม่ควรเสพ อะไรเมื่อทำย่อมเป็นไปเพื่อความไม่เกื้อกูล เพื่อความทุกข์สิ้นกาลนาน หรือว่าอะไรเมื่อทำย่อมเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูล เพื่อความสุขสิ้นกาลนาน เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก หากตายไป ไม่เข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลังจะเป็นคนมีปัญญาทราม.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีปัญญาทรามนี้ คือ เป็นผู้ไม่เข้าไปหาสมณะหรือพราหมณ์แล้วสอบถามว่าอะไรเป็นกุศล อะไรเป็นอกุศล อะไรมีโทษ อะไรไม่มีโทษ อะไรควรเสพ อะไรไม่ควรเสพ อะไรเมื่อทำย่อมเป็นไปเพื่อความไม่เกื้อกูล เพื่อความทุกข์สิ้นกาลนาน หรือว่าอะไรเมื่อทำย่อมเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูล เพื่อความสุขสิ้นกาลนาน.
มาณพ บุคคลบางคนในกรณีนี้ จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นผู้เข้าไปหาสมณะหรือพราหมณ์แล้วสอบถามว่า อะไรเป็นกุศล อะไรเป็นอกุศล อะไรมีโทษ อะไรไม่มีโทษ อะไรควรเสพ อะไรไม่ควรเสพ อะไรเมื่อทำย่อมเป็นไปเพื่อไม่เกื้อกูล เพื่อทุกข์สิ้นกาลนาน หรือว่าอะไรเมื่อทำย่อมเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูล เพื่อความสุขสิ้นกาลนาน เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ เมื่อตายไป จะเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ หากตายไป ไม่เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมีปัญญามาก.
มาณพ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีปัญญามากนี้ คือ เป็นผู้เข้าไปหาสมณะหรือพราหมณ์แล้วสอบถามว่า อะไรเป็นกุศล อะไรเป็นอกุศล อะไรมีโทษ อะไรไม่มีโทษ อะไรควรเสพ อะไรไม่ควรเสพ อะไรเมื่อทำย่อมเป็นไปเพื่อความไม่เกื้อกูล เพื่อความทุกข์สิ้นกาลนาน หรือว่าอะไรเมื่อทำย่อมเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูล เพื่อความสุขสิ้นกาลนาน.
มาณพ ด้วยประการนี้แล ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีอายุสั้น ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีอายุสั้น ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีอายุยืน ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีอายุยืน.
ปฏิปทาเป็นไปเพื่อความมีโรคมาก ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีโรคมาก ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีโรคน้อย ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีโรคน้อย.
ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีผิวพรรณทราม ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีผิวพรรณทราม ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความเป็นผู้มีผิวพรรณผ่องใส ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีผิวพรรณผ่องใส.
ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีศักดาน้อย ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีศักดาน้อย ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีศักดามาก ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีศักดามาก.
ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีโภคทรัพย์น้อย ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีโภคทรัพย์น้อย ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีโภคทรัพย์มาก ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีโภคทรัพย์มาก.
ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความเกิดในตระกูลต่ำ ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนเกิดในตระกูลต่ำ ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความเกิดในตระกูลสูง ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนเกิดในตระกูลสูง.
ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีปัญญาทราม ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีปัญญาทราม ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีปัญญามาก ย่อมนำไปสู่ความเป็นคนมีปัญญามาก.
มาณพ สัตว์ทั้งหลาย มีกรรมเป็นของตน เป็นทายาทแห่งกรรม มีกรรมเป็นกำเนิด มีกรรมเป็นเผ่าพันธุ์ มีกรรมเป็นที่อาศัย กรรมย่อมจำแนกสัตว์ให้เลวและประณีต ด้วยประการดังนี้.
เมื่อพระผู้มีพระภาคตรัสแล้วอย่างนี้ สุภมาณพ โตเทยยบุตรได้ทูลพระผู้มีพระภาคดังนี้ว่า พระโคดมผู้เจริญ ภาษิตของพระองค์แจ่มแจ้งนัก พระโคดมผู้เจริญ ภาษิตของพระองค์แจ่มแจ้งนัก เปรียบเหมือนบุคคลหงายของที่คว่ำ เปิดของที่ปิด บอกทางแก่คนผู้หลงทาง หรือส่องประทีปในที่มืดด้วยหวังว่า คนมีตาดีจะได้มองเห็นรูป ดังนี้ ท่านพระโคดมทรงประกาศธรรมโดยอเนกปริยายอย่างนี้ ก็ฉันนั้นเหมือนกัน พระโคดมผู้เจริญ ข้าพระองค์นี้ ขอถึงท่านพระโคดม กับทั้งพระธรรม และทั้งพระภิกษุสงฆ์ว่าเป็นสรณะ ขอท่านพระโคดมโปรดทรงจำข้าพเจ้าว่า เป็นอุบาสกผู้ถึงสรณะตลอดชีวิต ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป.
-บาลี อุปริ. ม. 14/376/579.
https://84000.org/tipitaka/pali/?14//376
https://etipitaka.com/read/pali/14/376
